FİİL KİPLERİ – EYLEM KİPLERİ, FİİL KİPLERİNİN ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM,türkce dersi konu anlatımları,edebiyat konu anlatımı

FİİL KİPLERİ – EYLEM KİPLERİ, FİİL KİPLERİNİN ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM
 
Kip= zaman+kişi
Eylemlerin zaman ve biçim özelliklerine çeşitle eklerle çekimlenmesine eylemde kip denir.
Zaman eki almış eylemin, kişi eki de almasıyla ortaya çıkan biçime “kip” denir.
İkiye ayrılır. (haber, dilek)
 
A. HABER/ZAMAN KİPLERİ:
 
Zaman + kişi = kip
 
BASİT ZAMANLI EYLEMLER:
Eylemin ne zaman yapıldığını bildiren zaman ekleridir.
 
                        GEÇMİŞ (-mış, -dı):
Eylemin önceden gerçekleştiğini bildirir.
Eylemin yapılması söylenmesinden önce gerçekleşmiştir.
Eylem+-di, -miş=geçmiş zaman
 
                                Dİ’Lİ (görülen):
Eylemin yapıldığı görülmüştür.
Eylemin yapıldığı kesin olarak anlatılır.
Soru biçimin “mi” soru ilgeciyle sağlanır.
 
                                MİŞ’Lİ (duyulan):
Eylemin yapıldığı duyulmuştur.
Kesinlik anlamı yoktur.
Soru biçimin “mi” soru ilgecidir.
 
                        ŞİMDİKİ (-yor):
Eylemin yapılırken söylendiğini bildirir.
Eylemin yapıldığı anla söylendiği an aynıdır.
Eylem+-yor=şimdiki zaman
            Örn:
                        Zaman değiş-i-yor.
                        Neden gülü-yor-sun?
 
                        GELECEK (-ecek, -acak):
Eylemin gelecekte yapılacağını bildirir.
İşin anlatımdan sonra yapılacağını bildirir.
Eylem+-ecek=gelecek zaman
 
                        GENİŞ (-r):
Eylemin her zaman yapıldığını ve ilerde de yapılabileceğini bildirir.
Eylem+-r=geniş zaman
            Örn:
                        Okumayı seve-r-im. (her zaman)
                        Ülkemizde bayraklar sallan-ı-r. (her zaman)
 
BİRLEŞİK ZAMANLI EYLEMLER:
Basit zamanlı eylemlere “-di, -miş, -se” eklerinden biri getirilerek yapılır.
Kip ve zaman eki iki tane olan eylemlerdir.
-di: hikayesi
-miş: rivayeti
-se: şartı/koşulu
 
                        HİKAYE BİRLEŞİK ZAMAN (-dı):
Eylem+zaman/kip eki+di+kişi
            Örn:
                        -malı-y-dı-
                        -yor-du-
                        -acak-tı-
                        -r-du-
                        du-y-du-
 
                        RİVAYET BİRLEŞİK ZAMAN(-mış):
Eylem+zaman/kip eki+-mış+kişi
 
                        ŞART BİRLEŞİK ZAMANI (-sa,-se):
Eylem+zaman+-sa+kişi           
 
 
B. DİLEK KİPLERİ:
Özel bir zaman anlamı yoktur.
İşin yapılıp yapılmayacağı da belli değildir.
Eylemin yapılmasına isteme/dileme anlamı vardır.
 
            GEREKLİLİK (-meli, -malı):
Bir işin yapılması, olması gerektiğini anlatır.
Eylem+-malı+kişi=gereklilik
Çekimleri:
                        Olumlu:
Eylem+malı+kişi
                       
                        Olumsuz:
Eylem+ma+malı+kişi
 
                        Soru:
Eylem+malı+mı+kişi
 
Uyarı: Gereklilik kipleri bazen olasılık anlamı da verebilirler.
            Örn:
                        Bu gelen babam olmalı. (sanırım)
                        Gelmediğine göre çalışıyor olmalı. (sanırım)
 
            DİLEK-ŞART/KOŞUL (-se, -sa):
İşin yapılması hem isteğe hem de koşula bağlıdır.
Eylem+sa+kişi
Çekimleri:
                        Olumlu:
Eylem+se+kişi
                       
                        Olumsuz:
Eylem+ma+sa+kişi
 
                        Soru:
Eylem+sa+kişi+mı
 
İSTEK (-se, -sa):
Eylemin yapılması istenir.
Eylem+-a+kişi
Çekimleri:
            Olumlu:
Eylem+a+kişi
                        Oku-y-a-y-ım.                      Oku-y-a-lım
           
            Olumsuz:
Eylem+ma+-a+kişi
 
            Soru:
Eylem+a+kişi+mı
 
EMİR/BUYURMA (eksiz):
Eylemin yapılmasını buyurmak için kullanılır.
Emri veren söyleyen olduğu için 1. tekil/çoğul kişisinin emir çekimi yoktur.
Eylem+kişi=emir
Çekimi:
            Olumlu:
                        –                                             –
                        gel                                         gel-in/iniz
                        gel-sin                                  gel-sinler
 
            Olumsuz:
Eylem+me+kişi   
           
            Soru:
Buyurma/emir kipinin soru biçimi yalnızca 3. tekil kişi için kullanılır.
*Eylem+3. kişi (tekil/çoğul)+mı
Kaynak: www.odevkonusu.blogcu.com izni ile alınmıştır