Üretim, tüketimin talebi ile artmakta,
azalmakta ve değişim göstermektedir.
Üretim ile tüketim arasindaki köprüyü
dağitim kurar. Dağitimdaki teknolojik
gelişmeler, üretimi ve tüketimi
karşilikli olarak etkiler.
Tüketim talebi, üretime şekil verir…
Aşağidaki çalişmalari yaparak sonucunu rapor şeklinde ürün dosyaniza koyunuz.
1. Çevrenizde birincil faaliyetler (tarim, hayvancilik, balikçilik, madencilik, ormancilik), ikincil faaliyetler
(sanayi), üçüncül faaliyetlerden (eğitim, sağlik, turizm, bankacilik, ulaşim) birini seçip üretim, tüketim
ve dağitim kalibini (bir ürünün üretim, dağitim ve tüketim aşamalarini) çikariniz.
2. Yaşadiğiniz yerde üretilip başka yerlere gönderilen hangi ürünler vardir? Tespit ediniz…
3. Bulunduğunuz yere dişaridan hangi ürünler gelmektedir? Bu ürünlerin dağitimi için hangi ulaşim
yollari kullanilmaktadir?
ODERS DIşI ETKiNLiK
şekil 1: Üretim, dağitim, tüketim arasindaki karşilikli etkileşim
58 Ekonomik Faaliyet Türleri
izmir ve çevresinde yetiştirilen üzüm, incir gibi tarim ürünleri geçmişten günümüze giderek artan bir
üretim oranina sahiptir. Bunun nedeni bölgedeki ürünlerin deniz ve kara ulaşimi ile daha geniş bir tüketici
kitlesine kolaylikla ulaştirilabilmesidir.
Hayvancilikta da tarima benzer bir durum söz konusudur. Daha önce yerel tüketime yönelik üretim
yapilirken artan nüfus beraberinde ticari amaçli hayvanciliğin gelişmesini sağlamiştir. Hayvancilik sektöründe
dağitim oldukça önemlidir. Et ve süt gibi ürünler çok çabuk bozulduğu için yakin sanayi tesislerinde
işlenir ve frigorifik (soğutuculu) taşimacilik ile tüketiciye ulaştirilir…
2. Tüketimin Üretimi Etkilemesi
Tarim ve hayvan ürünlerine olan tüketim talebi herhangi bir sebeple azalirsa üretim de azalir. Hatta
üretim durma noktasina bile gelebilir veya yön değiştirebilir. Yani üretici başka alanlara yönelebilir.
Kuş Gribi Tehdidi
Dünya Sağlik Örgütü (WHO) Asya’daki tavuk çiftliklerinden
yayilan ve üç kişinin ölümüne neden olan kuş gribinin, akut
solunum yolu sendromu (SARS) hastaliğindan daha büyük bir
sorun yaratabileceğini bildirdi.
Vietnam, kuş gribi yüzünden en büyük kenti Ho şi Minh’de
kümes hayvanlarinin satişini yasakladi. BM Gida ve Tarim
Örgütünün Vietnam temsilcisi, hayvanlarin satişinin yasaklanmasina
WHO ile birlikte karar verdiklerini söyledi. Yasağin 16
Ocak 2004 tarihinden itibaren başladiğini ve kesilmiş ya da
canli tüm kümes hayvanlarini kapsadiğini bildirdi.
Basindan, 16 Ocak 2004
Gazete haberini inceleyerek tüketimin üretim üzerindeki etkisini sinif içinde tartişiniz. Tavuk çiftliği
sahipleri ekonomik anlamda kuş gribinden nasil etkilenmiştir? Benzer başka olaylar tüketim ve üretimi
nasil etkiler?
3. Tüketimin Fazla Olmasi Üretimi Nasil Etkiler?
Buğday eskiden beri önemini koruyan ana besin maddelerinden biridir (Fotoğraf 2). Her bitkinin
kendine has sicaklik ve nem ihtiyaci vardir. insanin ihtiyaç duyduğu her tarim ürünü her yerde yetişmez.
Buğday daha çok orta enlemlerde karalarin iç kesimlerinde
üretilir. Buğdaydan ekmek, pasta, makarna, bulgur gibi yiyecek
maddeleri elde edilir. Tüketim alanin geniş olmasi ve
uzun müddet saklanabilmesi buğdayi dünya çapinda çok
üretilen bir ürün hâline getirmiştir.
Tüketimi fazla olan bir diğer ürün de kahvedir. Kahveye
olan talebin artmasi onun ana vatani dişinda Yemen,
Hindistan, Doğu Hint Adalari, Kolombiya, Meksika, Ekvador
ve diğer Orta Amerika ülkelerinde yetiştirilmesine neden
olmuştur. Bugün en çok kahve üreten ülke Brezilya’dir.
S HABER KÖşESi
G ETKiNLiK
Fotoğraf 2: Ana besin maddesi olan
buğdaydan görünüm
Ekonomik Faaliyet Türleri 59
Amerika
ABD dünyanin en zengin kömür
yataklarina sahiptir. Kömür yataklari
Apalash (Apalaş) Dağlari boyunca
uzanir.
Üretilen kömür göller bölgesinde
sanayide kullanilir.
Okyanusya
Avustralya’da ana kömür
sahasi ve buna bağli
olarak gelişen metal
sanayisi Sydney ve
Brisban civarindadir.
Asya
Sibirya, Çin, Hindistan ve
Rusya Federasyonu’nda
taş kömürü yataklari
bulunur.
Çikarilan kömür, bu sahalarda
kurulan sanayi tesislerinde
kullanilir.
Kalküta’nin batisinda ve
Hint Yarimadasi’nin kuzey
doğu ucunda kömür
üretilir. Hindistan’in önemli
sanayi merkezlerinden
biri bu bölgededir.
Avrupa
ingiltere, Almanya, Belçika,
Fransa ve Polonya’da
kömür yataklari vardir. Bu
bölgelerde metal sanayisi
gelişmiştir.
4. Üretim, Tüketim ve Dağitimin Yeni Sektörlerin Ortaya Çikmasina Etkisi
Asirlardan beri insan, yiyeceklerinin bir bölümünü akarsu, göl ve denizlerden balik tutarak temin
etmiştir. Zamanla bu ürünlerin fazlasini pazarlamiş ve
böylece bir iş kolu ortaya çikmiştir. Deniz ürünleri çok
çabuk bozulduğu için başlangiçta yakin pazarlara
ulaştirilmiştir. Teknoloji ile birlikte balik işleme, ambalaj,
soğutuculu taşimacilik vb. sanayi kollari da gelişmiştir.
Buna bağli olarak üretim, dağitim ve tüketim sektörleri
hem birbirini etkilemekte, hem yeni sektörlerin gelişmesini
sağlamaktadir.
Bugün Danimarka, Norveç, Japonya gibi balikçilikta
ileri ülkelerin balikçi gemileri aylarca denizde kalabilecek
şekilde donatilmiştir. Gemilerin tutulan baliklari muhafaza
edecek soğutuculari, şoklayicilari bulunmaktadir. Hatta bazilarinda balik hemen işlenmektedir.
Tüm bu gelişmeler üretimi arttirmiştir. Çünkü elde edilen ürün bozulmadan işlenmekte ve uzak
pazarlara kolayca ulaştirilabilmektedir.
5. Tükenebilir Enerji Kaynaklarinda Üretim, Dağitim, Tüketim ilişkisi
Tükenebilir enerji kaynaklarindan kömürün üretim ve kullanim alanlarinin büyük ölçüde ayni alanda
toplandiği görülür. Taş kömürü havzalari, farkli sanayi kollarini da kendine yakin alanlara çekmiştir. Metal
sanayinin kömür havzalarinin yakininda gelişmesinin nedeni budur. Metal sanayinin gelişmesi dağitim ve
ticaret gibi diğer ekonomik faaliyet kollarinin da gelişmesine neden olmuştur. Günümüzde gelişen
dağitim aği ile birlikte metal sanayisinin kömür havzalarinin çevresinde toplanma zorunluluğu ortadan
kalkmiştir. Limanlarin çevresinde de metal sanayisinin geliştiğini görürüz.
Fotoğraf 2: Dünyanin önemli kömür havzalari
Kömür havzalari
Fotoğraf 3: Modern balikçi gemisi
60 Ekonomik Faaliyet Türleri
1. Petrolün üretimden tüketime kadar geçirdiği aşamalari fotoğraflardan
hareketle anlatiniz.
2. Kömür ile petrolün dağitimini, üretim ve tüketimi temel
alarak karşilaştiriniz.
G ETKiNLiK
Yukaridaki fotoğrafta bir grup iş adami sanayi tesislerinin kuruluş yerlerini belirlerken hangi özelliklere
dikkat ettikleri ile ilgili diyaloğu esas alarak sanayi kuruluşlarinin yerinin belirlenmesinde üretim, dağitim ve
tüketim faktörlerinin birbirlerine olan etkilerini analiz ediniz.
Sanayide üretim, dağitim ve tüketim etkileşimine örnekler
Limanlara sahip ve önemli bir
pazar durumunda. Bu pazara yakinliğimiz
ürettiğimiz mali çok kolay
pazarlamamizi sağliyor.
Uzakdoğu’da nüfus yoğundur
ve işsizlik fazladir. Dolayisiyla
ucuz iş gücü potansiyeli vardir.
Bu da üretim maliyetini
düşürür.
Bölgenin ham maddeyi
işleyen demir-çelik sanayi
tesislerine yakin olmasi bir
avantaj.
Ekonomik Faaliyet Türleri 61
Etrafimiza baktiğimizda insan eliyle yapilmiş yollar,
köprüler, fabrikalar, binalar, otomobiller, barajlar
görürüz (Fotoğraf 1). Bir an olsun dünya üzerinde
insan faaliyetlerinin hiç olmadiğini ya da yaşanmadiğini
düşünelim. O zaman dünyadaki değişim
doğal hâliyle devam edecekti. Oysa doğa insan
faaliyetleri sonucunda şekillenmekte, insanlarin
yaşadiklari alanlari kendilerine uyarlamasi ile farkli bir
boyut ve özellik kazanmaktadir.
O hâlde insanlar yeryüzünü şekillendirmede
ve farkli bir ortam oluşturmada nelerden faydalanmişlardir?
DOğAL KAYNAK NEDiR?
Kaynak: englishpage.blogcu.com
Teknoloji
Öğrencilere Özel Lise 3 Coğrafya Konu anlatımı 3 (11. sınıf coğrafya dersi) Etkinlikler, soru...
