BİRLEŞİK FİİLLER – BİRLEŞİK EYLEMLER VE ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM,türkce dersi konu anlatımları,edebiyat konu anlatımı

BİRLEŞİK FİİLLER – BİRLEŞİK EYLEMLER VE ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIM
 
İki eylemin belirli kurallara göre birleşmesi.
Hem anlam hem de biçim yönünden kalıplaşarak oluşurlar.
 
                        KURALLI BİRLEŞİK
Eylem+eylem
 
                                        YETERLİK (-ebil)
Cümleye “gücü yetme, başarma olasılık” anlamları katar.
            Örn:
                        Bu soruların hepsini çözebilir. (yeterlilik)
                        Ahmet bu akşam gelebilir/gelmeyebilir. (olasılık)
Olumsuzu: eylem+ –ama, -eme + zaman eki+kişi
            Örn:
                        Konuşabilir>konuş-amaz
                        Gelebilirim>gel-emem
                        Koşabildin>koş-amadın
 
                                        TEZLİK (-i, -ü,-ı, -u vermek)
Cümleye “çabukluk olma, önem vermeme vb” anlamlar katar.
            Örn:
                        Haberi duyunca gelivermiş (tezlik)
                        Bana şu mektubu okuyuver. (hemen oku)
                        Bir kez daha geliver, ne olacak? (önemsememe)
Olumsuzu: eylem+me+iver+zaman eki+kişi eki
                            Eylem+iver+me+zaman eki+kişi eki
            Örn:
                        Yazmayıverdin.
                        Atıvermedin.
 
                                        SÜRERLİK (-a, -e durmak, gelmek, kalmak)
            Örn:
                        Ardından bak-akal-dı
                        Siz git-edur-un , ben yetişirim
                        Bu gelenek nesilden nesile sür-egel-miş
Olumsuzu yoktur.
 
                                        YAKLAŞMA (-a,-e yazmak)
Cümleye “ az kalsın, neredeyse” anlamları katar.
            Örn:
                        Karşıdan karşıya geçerken öl-eyaz-dım.
                        Ayağım kayınca düş-eyaz-acaktım.
Olumsuzu yoktur.
                                       
                                        İSTEKLENME (-eceği/-esi gelmek)
Cümleye isteklenme, özlem anlam ayrıntıları katar.
            Örn:
                        İçesin geldi. (içmek istedim)
                        Göresim geldi. (görmek istedim)
 
                        YARDIMCI EYLEMLERLE KURULAN BİRLEŞİK EYLEMLER
Yardımcı eylemler: “etmek, olmak, kılmak, buyurmak”
Ad veya ad soylu sözcüklere getirilirler.
Yardım ettiği adda ses değişmesi olmazsa ayrı, olursa birleşik yazılır.
En çok kullanılanlar “etmek, olmak”
Birleşince bir anlam ve görevi ortalaşa yüklenen öğe olurlar.
            Örn:
                        Şu zavallıya /yardım edelim
                        Bugün neler hissettin.
                        Ne zaman şükredeceksin.
                        Kahrolursun.
                        Sizi bugün çok /merak ettik.
                        Kendine bakmazsan /hasta olursun
                        Adam bizlere de nazar kıldı.
 
Uyarı: “etmek, olmak” cümlede bazen tek başlarına yüklem görevini de üstlenebilirler.
            Örn:
                        Kendim /ettim, kendim /buldum.
                        İçeri girenler /oldu.
 
 
                        ANLAMCA KAYNAŞMIŞ BİRLEŞİK EYLEMLER
Birden çok sözcüğün birleşerek gerçek anlamından uzaklaşarak yeni bir anlamda kullanılması.
Bu eylemler, ya kendi sözcük anlamlarından sıyrılır, ya da “deyim” olurlar.
            Örn:
                        Şunları bir daha /gözden geçir.
                        Onun üçerine iki kişi /söz aldı.
                        Bugün hasta düştü, hiç de iyi görünmüyor.
 
Kaynak: www.odevkonusu.blogcu.com izni ile alınmıştır