ÖGRENME DÜSÜNME, BELLEK (10.sınıf)

Ünite III. ÖGRENME DÜSÜNME, BELLEK
I.ÖGRENME:
a Ögrenmenin tanimi
b Ögrenme türleri ve süreçleri
(1) klasik kosullanma yoluyla ögrenme (birlestirerek, bag kurarak ögrenme)
(a) bag kurma
(b) klasik kosullanmanin uygulamalari (fobilerin ögrenilmesi fobilerin tedavisinde klasik kosullanma)
(2) edimsel (araçli) kosullanma
(a) olumlu pekistirme (zamanlama, süreklilik, bireysel farkliliklar birincil/ikincil pekistiriciler pekistiricilerin programlanmasi)
(b) biçimlendirme
(c) olumsuz pekistirme (kaçma, kaçinma, cezalandirma)
(d) gündelik hayatta edimsel kosullanma örnekleri
(3) klasik ve edimsel kosullanmanin karsilastirilmasi
(a) Ögrenme süreçleri
(b) uyarici genellemesi
(c) uyarici ayristirmasi
(d) sönme/kendiliginden geri gelme
(4) Model alarak ögrenme (Gözleyerek ögrenme)
(a) modelin benzerligi
(b) modelin Önemi
(c) model alarak ögrenmede pekistirme süreci
(5) Bilissel ögrenme
(a) içgörü deneyleri (sezgisel ögrenme)
(b) soyut kavramlarin ögrenilmesi
(c) motor ögrenme
(6) Ögrenmede biyolojik faktörler
(a) ögrenme ve olgunlasma, zeka ve yas
(7) Ögrenme arastirmalarinin sonuçlarindan nerelerde yararlanilmaktadir?
(8) Ders çalisma aliskanliklari ve ögrenme
Amaç 22 Ögrenmenin mahiyetim ve hayattaki önemini kavrayabilirle
Davranislar
1 Ögrenmenin tanimim bilme, söyleme, yazma
2 Ögrenmenin hayatimizdaki rolünü tanima
3 Ögrenmenin kaynaklarim bilme
4 Her davranis degisikliginin ögrenme olmadigim kavrama
5 ögrenmenin sosyallesmeyle iliskisin! tanima
6 Ögrenmede duyu organlarinin önemini kavrama
Amaç 23 Kosullanma yoluyla ögrenme bilgisi
Davranislar :
1 Kosullanma yoluyla ögrenmeyi tanimlama
2 Klasik kosullanma yoluyla ögrenmeyi açiklama
3 Uyarici genellemesini anlatma
4 Kosullanmanin sönmesini açiklama
5 Tutumlarin kosullanmasini örnekle belirtme
6 Edimsal kosullanmayi deney örnegiyle açiklama
7 Klasik ve edimsel kosullanma arasindaki farklari belirtme
8 Edimsel kosullanmada ayirdetmeyi ögrenmenin önemini belirtme
9 Gündelik hayattan örneklerde, tutumlarda, davranis terapilerinde, batil itikatlar ve yanlis inançlarin sürmesinde edimsel kosullanmanin rolünü kavrama
10 Kaçinma sartlanmasini kavrama
Amaç 24 Model alarak ögrenmeyi kavrayabilirle
Davranislar :
1 Model alarak ögrenmeyi tanimlama
2 Model alarak ögrenmeyi örnek vererek açiklama
3 Model alarak ögrenmenin sosyallesmedeki önemini belirtme
4 Model alarak ögrenmede pekistirmenin, klasik ve edimsel kosullanmadaki pekistirmeden farklarim siralayabilirle
Amaç 25 Motor ögrenme bilgisi
Davranislar
1 Motor ögrenmeyi deney örnekleriyle açiklama
2 Motor ögrenmede pekistirmenin önemini belirtme
3 Motor ögrenmede zamanlama ve sekillendirmenin önemini kavrama
4 Motor ögrenmenin çevre sartlariyla iliskisin! belirtme
Amaç 26 Bilissel ögrenme bilgisi
Davranislar :
1 Bilissel ögrenmeyi örnekle açiklama
2 Yer ögrenmeyi, anlam degistirmeyi açiklama
3 Bilissel ögrenmenin insan ögrenmesindeki rolünü açiklama
4 Taklit ve örnek almanin rolünü belirtme
5 Kavrama yoluyla ögrenmeyi örnekle açiklama
Amaç 27 Ögrenme yetenegi bilgisi
Davranislar
1 Ögretmenin olgunlasma ile iliskisini açiklama
2 Ögrenmede zekanin rolünü açiklama
3 Ögrenmede yasin rolünü açiklama
4 Genel uyarilmislik hali ve kayginin ögrenmeye etkisini belirtme
5 Uyarici ve davranimlar arasindaki benzerligin ögrenmeye etkisini açiklama
6 Ögrenmede transferin rolünü açiklama
Amaç 28 Ögrenmeyi etkileyen faktörleri kavrama
Davranislar :
1 Ögrenmeye hazir olusun etkisini söyleme, yazma
2 Ögrenme ve motivasyon iliskisin! açiklama
3 Ögrenmede kullanilan teknikleri siralama
a) aralikli ve toplu ögrenme
b) parça ve bütün ögrenme
c) okuma ya da anlatma
d) ögrenmede egzersiz
e) ögrenmede sonuçlarin bilinmesi
f) ögrenme sonu faaliyetleri
g) ögrenmede yardim
4 Ögrenme tekniklerinin kendisine uygun olanlarim seçme
5 Programli ögrenmenin önemini belirtme (programli ögrenme, bilgisayarla ögrenme)
6 Ögrenme tekniklerinin daha iyi ögrenmeye etkisini belirtme
a) algisal ayirdedebilirlik
b) çagrisimsal anlam
c) kavramsal benzerlik
ISLENIS :
Ögrenme konusu, psikolojideki temel arastirmalarin ve bu arastirmalarin sonuçlarim uygulamanin en kolay ele alinacagi konulardan biridir Ögrenme konusundaki çalismalar pek çok alanda genis uygulama imkanlari bulmaktadir
Lisede psikoloji dersi alanlarin çogu daha sonraki yillarda sadece Pavlov’un köpegini veya Skinner”in güvercinim hatirlamaktadirlar Bu durum, ögrenme konusunu yeterince “ögretemedigimizi” düsündürmektedir
Bu bölümde, ögrenmenin temel süreçleriyle birlikte, ögrenme konusundaki bilgilere dayali uygulamalar ele alinmalidir Ögrenme hakkindaki bilgilerin “insana bakis açisim” nasil etkiledigi gösterilmelidir Örnegin insanin “normal” ve ‘”anormal”
olarak nitelendirilen davranislarinin ögrenme yoluyla kazanildigim ve bunlarin degismesinin de yine ögrenmeye bagli oldugu anlatilabilir
Konunun islenisi sirasinda, daha önce islenen ve daha sonra islenecek konulara göndermeler yapilabilir “Davranisçi yaklasimsin ögrenme konusunu neden temele aldigi kisaca açiklanabilir Kisilik, ruh sagligi, terapiler, egitim alanlarinda ögrenme konusunun tekrar karsimiza çikacagi belirtilebilir Örnegin, fobilerin tedavisinde klasik kosullanma ve model alarak ögrenme ilkelerinden genis ölçüde yararlanilmaktadir Ayni sekilde, depresyon tedavisinde bilissel ögrenme konusundaki bilgilerimizden yararlanilmaktadir
“Bag kurma” (association) ilkesi özellikle vurgulanmali ve organizmanin çesitli ögrenme biçimlerinde bu yatkinliktan nasil yararlandigina örnekler verilmelidir
Ögrenilmis duygusal tepkilerde ve sosyallesmede ögrenmenin rolüne deginilebilir
Ögrenme her zaman iyi ve dogru seyleri kazanmayi saglamaz Yanlis davranislar da ögrenilebilir Bunlari düzeltmenin yolu da yine ögrenmedir
Ögrenme ile bellek arasindaki yakin iliskiye dikkat çekilmelidir
“Birsey yapmamayi “ögrenmenin de mümkün oldugu belirtilmeli ve ögrenilmis çaresizlik kavrami açiklanmalidir
Model olarak (gözleyerek) ögrenmenin insanin sosyallesmesinde ve günlük yasantida ne kadar önemli oldugu örneklerle anlatilmalidir Bu örnekler arasinda televizyonda izlenen siddet içeren filmlerin etkisinden söz edilebilir
degerlendirme :
1 Ögrenilmis davranislara örnekler yeriniz
2 Ögrenmenin olgunlasma ile iliskisin! örnekle açiklayiniz
3 Ögrenmenin sosyallesme ile iliskisini örnekle açiklayiniz
4 Davranisçi yaklasimin ögrenme anlayisim belirtiniz
5 ögrenilmis çaresizlige örnekler veriniz
6 Yeni bilgilerin kazanilmasinda eski bilgilerin yeni anlamlar ve baglar kazanmasini örneklerle açiklayiniz
7 Model alarak ögrenmeyi, örnekle açiklayiniz
8 Sütten agzi yanan yogurdu üfleyerek yer” atasözünü ögrenme açisindan degerlendiriniz
2 BELLEK VE BELLEK SÜREÇLERI
a Bellegin tanimi ve türleri
(1) duyum bellegi, özellikleri, sinirlari
(2) kisa süreli bellek
(a) özellikleri, sinirlari
(b) tekrarlama ve gruplama
(3) uzun süreli bellek
(a) Özellikleri, sinirlari, mekanizmalari
(b) uzun süreli bellekte bilgi örgütleme ilkeleri (anlam iliskileri, kavramlar, çagrisim iliskileri)
b Bellegin temel islevleri
(1) kodlama (bellege giren bilginin kodlanmasi)
(2) saklama (depolama, bilginin uzun süreli bellekte saklanmasi)
(3) çagirma (hatirlama)
c Hatirlama ve tanima
d unutma ve nedenleri
e Bellek güçlendirici yöntemler
f Bellek üzerindeki arastirma sonuçlarinin günlük yasamda kullanilmasi (daha iyi ögrenme ve hatirlama)
Amaç 29 Bellek hatirlama, tanima, unutma terimleri bilgisi Davranislar :
1 Bellek terimini tanimlama
2 Kisa ve uzun süreli bellek tanimlarim açiklama
3 Hatirlama ve tanima terimlerim tanimlama ve örnekle açiklama
4 Hatiralarin kazinilmasi saklanmasi ve çagrilmasini (retrieval), örneklerle söyleme yazma
5 Hatiralarin kazanilmasi ve saklanmasinda zihinsel, duygusal, sosyal etmenlerin rolünü kavrama
6 Bellek ve çagrisim arasindaki iliskiyi açiklama
7 Kodlama saklama, çagirma kavramlarim tanimlama
8 Unutma teriminin tanimim söyleme, yazma
9 Unutma çesitlerim ayirdetme
10 Ögrenme, hatirlama, algi unutma arasindaki iliskiyi kavrama 11 Aralikli tekrar ederek ders çalismanin önemini kavrama
Amaç 30 Aliskanlik ve bellek egitimi bilgisi
Davranislar :
1 Bellek ve aliskanlik arasindaki iliskiyi kavrama
2 Ögrenilenlerin daha uzun süre bellekte kalmasini saglayan faktörleri siralama
ISLENIS:
Ögretmen, insan zihninin “bilgi saklayabilirle” özelliginin önemini belirterek baslayabilir Eger, ögrenilenler hemen unutulsaydi ve daha sonra kullanilacak hiçbir i kalmasaydi bu durumun kisinin gelismesini imkansiz hale getirecegim belirtebilir
Bilgi saklamanin birkaç türü oldugu açiklanabilir Bunlara örnek olarak duyum bellegi (duyu organlarinda özellikle göz ve kulakta isik ve sesin meydana getirdigi dis uyaranlarin çok kisa bir süre tutulabildigi) verilebilir Bunun ikinci bir uyaran gelmedigi takdirde gözde 199- ms kulakta ise çok daha uzun yaklasik 100 ms olarak tutulabildiginin saptandigi belirtilebilir Kulakta daha uzun olmasinin ise insanlari dili konusma ve anlamasini mümkün kildigi belirtilebilir Ayni sekilde, gözde daha kisa olmasinin da çevreye uyumu kolaylastirici bir degeri oldugu açiklanabilir
Bilginin daha sonra “kisa süreli bellek” adi verilen bir saklama biçiminde tutulabildigi tekrarlanabilir Buna örnek olarak duydugumuz bir telefon numarasin! telefonu çevirinceye kadar aklimizda tutup isimiz bitikten sonra unutmamiz yeni bir sözcügü, yeni tanistigimiz bir kisinin adim sonra unutmamiz verilebilir Kisa süreli bellegin zaman sinirlari (yaklasik olarak en çok 30 saniye oldugu) tekrarlanabilir Kisa süreli bellekte bilginin kalabilmesi için tekrarlanmasi gerektigi ve tekrarlandikça da bilgi içindeki düzenliliklerin daha kolay görülebildigi söylenebilir 11 54 78 veya 115 478 olarak hazirlamanin bazen daha kolay oldugu belirtilebilir Kisa süreli bellekte zaman sinirim asmak için “tekrarlama” yöntemim kullandigimiz bilgi miktari yönünden olan sinirlamayi asmak için de gruplama yöntemim kullandigimiz belirtilebilir Kisa süreli bellegin bilgi birimleri yönünden de bir sinirlamasi vardir 5-7 birim arasinda bilgi tutabildigi ortaya çikarilmistir, yeni karsilasilan ve çok tanidik olunmayan bilgi türleri için bu sinirin 7 birim oldugu ve 5-9 birim arasinda degisebildigi kabul edilmektedir Ögrenciler bu konuda deney yapabilirler ve kendilerine rastgele seçilmis sözcük listelerinden sözcükler okunabilir Okuma bitikten sonra da ayni sirada veya kendi istedikleri sirada tekrarlamalari istenebilir Böylece hem kisa süreli bellek hem de sirali bellek ile serbest hatirlama arasindaki farka da örnek verilmis olabilir
Uzun süreli bellegin ne oldugu ve hu bellekteki bilgilerin her zaman orada kaldiginin kabul edildigi anlatilabilir Buraya giren bilginin anlam iliskileri yönünden örgütlenmis bilgi oldugu ve rastgele sirada durmadigi belirtilebilir Ögrencilerden su sözcükleri duyduklarinda hatirladiklari ilk sözcükleri yazmalari istenebilir, (büyük uzun soguk, altinda) Bu sözcüklere cevap olarak hatirlayacaklari sözcüklerin çogu hu sözcüklerin karsit anlamim tasiyan sözcükler olacaktir Birçok dilde de bu tür hatirlamalarin oldugu ve bunun bilginin bellekte örgütlenisi yüzünden ortaya çikan bir durum oldugu anlatilabilir Eger bazi ögrenciler, yukaridaki sözcüklerden birinde örnegin “uzun” dendiginde karsit anlamim degil normal oldugu ve bellekte nesnelerin özellikleri yönünden bir baska ve önemli gruplamaya (uzun olan nesneler gruplamasina) örnek oldugu belirtilebilir Uzun süreli bellekteki hu çagrisim iliskilerinin rastgele olmadigi ve çok kesin düzenlilikler tasidiginin ortaya çikarildigi vurgulanabilir
Sirali hazirlama egrisinin ne oldugunu ve sirali hatirlamanin, özellikle 7 maddeden daha çok maddesi bulunan listelerde hissedilir derecede zorlastigi (serbest sira ile hatirlamaya kiyasla) anlatilmali, mümkünse sinifta yapilacak basit deneylerle sirali hatirlama egrisi tahtaya çizilmelidir
Bellegin her düzeyi için bilgi kaybina “unutma” dendigi belirtilmelidir Günlük hayatta “unutma” sözcügü, daha çok kisa ve uzun süreli bellekten bilgi kaybi anlaminda kullanilmaktadir Kisa süreli bellekten bilgi kaybi, gerçekte bir daha geri gelmeyen hatirlanamayan bilgi kaybidir Örnegin, yeni duydugumuz bir telefon mimarisin ögrenemezsek uzun süreli bellege aktaramazsak, bir daha hatirlamamiz mümkün degildir Ögrenme, günlük hayatta en sik kullanildigi anlaminda uzun süreli bellege bilgi aktarmak demektir “Unutma” dendiginde ise henüz ögrenmemis oldugumuz ve kisa süreli bellekte bulunan yeni bilgilerin bir daha hatirlanamayacak biçimde kaybi anlasildigi gibi uzun süreli bellekten bilgiyi bulup çikaramama da anlatilmak istenir
Uzun süreli bellekte bilgi yok olmaz, sadece hatirlama, bulup çikarma güçlükleri yasanir Bu yüzden “unutma” ile “hatirlayamama” anlamlarinin (günlük konusmalarda yapilmasa hile) bilimsel çalismalarda birbirine karistirilmamasi gerektigi vurgulanmalidir
Unutmayi kolaylastiran ve zorlastiran etmenler, ayni zamanda etkili ögrenme yöntemlerinin de taninmasi demektir Ileriye ve geriye dogru ket vurma, karistirma ve kullanilmamaktan dogan çagirma güçlükleri, “unutmanin” nedenleri arasinda sayilmalidir
Bellek hakkindaki temel arastirma bilgilerinin birçok uygulamaya da katkida bulundugu belirtilebilir Bunlar arasinda bellegi güçlendirici yöntemlerden söz edilebilir, (benzerlikler kurma, mekan iliskilerinden yararlanarak göz önünde canlandirma, ögrenilen maddelere hareket ve görüntü ekleme vb)
Beyinde bellegin bölümleriyle, kisa ve uzun süreli bellekle yakindan iliskili oldugu sanilan bölgeler bulunmustur Ancak insan beyni bilgileri tek bir noktada veya merkezde degil, beynin genis bir alaninda saklamaktadir, kisa ve uzun süreli bellegin temelinde hücresel faaliyet bulundugu bilinmektedir Bir deneyde, farelere yeni bir labirent içinde yol bulmalari ögretilmistir Ögrenmenin hemen arkasindan farelerin beynine ilk 30 saniye içinde elektrik soku uygulanirsa ögrendiklerim tamamen unuttuklari görülmüstür Halbuki bu sok daha geç uygulanirsa bilgilerinde bir kayip olmadigi ortaya çikarilmistir Insanlarda da ögrenmeden sonra dinlenme ve uyumanin yararli etkileri oldugu bilinmektedir Ögrenilen konularin beyinde yeniden örgütlenmesi ve saglamlasmasi için zamana ihtiyaç bulundugu bilinmektedir Karmasik konularin (örnegin lise derslerinin büyük çogunlugu hu gruba girer) çok kisa süre içinde ögrenilmeye çalisilmasi bu yüzden bellek hakkinda bilinenler açisindan da uygun degildir
Bellege giren bilgiyi kodlama saklama ve gerektiginde bellekten geri çagirma islemleri otomatik ve aktif (katilimli) süreçler olarak görülmelidir Kisi gördügü veya duydugu seyleri bellege kodlamak istemese hile hu bilgiler otomatik olarak kodlanir Örnegin, görülen nesnelerin adi otomatik olarak aktif hale gelir (çagrisim iliskileri yoluyla) Fakat, dikkatimizi yönlendirerek ve gelen bilgiyi daha sonra hatirlamamiz gerektigim düsünerek dinlersek (veya incelersek) bir takim ek kodlamalar yapariz ve hu bilgi ileride daha kolay hazirlanacak hiçime sokulur Etkili ders çalisma yollarindan biri de kisinin ögrenme sirasinda, ileride bilgiyi nasil
hatirlayacagim ve bilgiledik hangi noktalarin kendisi için özel güçlük yaratacagim önceden kestirebilmesi bunun için gerekli önlemleri almasidir
Insanin uzun süreli belleginde bulunan ve miktar olarak sinirsiz oldugu kabul edilen bilginin, miktarindan çok örgütlenis biçimi dikkati çekmektedir Insan zihni hu kadar çok bilgiyi, rastgele degil çok yönlü örgütlenmis olarak sakliyor ve çok kisa zamanda da (genellikle milisaniyeler içinde) hu bilgiye ulasabiliyor Bilgisayari bu sekilde programlayabilmek için de insan zihninin bilgi örgütleme ilkelerim bilmek gerekiyor, Bu yüzden, bellek ve zihinsel süreçler üzerindeki arastirmalar çagimizda büyük ilgi çekmektedir
degerlendirme :
1 Kisa süreli bellekte zaman ve bilgi birimi sinirlamalarim asmak için hangi yöntemler kullanilmaktadir, örnek vererek açiklayiniz
2 “Unutmak” ile “hatirlayamamak” arasindaki farklari tartisiniz
3 Bilginin uzun süreli bellekte tutulmasi (saklanmasi) sirasinda en belirgin olarak kullanilan örgütleme ilkesin nedir, örnekler vererek açiklayiniz
4 Gelen bilgiyi kodlama nedir?
5 Bilgisayarlari insan zihnine benzer biçimde çalisir hale getirmek için insan zihninin en çok hangi özelligi taklit edilmege ve anlasilmaga çalisilmaktadir?
3 DÜSÜNME PROBLEM ÇÖZME DIL
a Düsünmenin tanimi
b Düsünmenin temel birimleri (sembol, imge)
(1) basit ve karmasik kavramlar
(2) kavram olusturma, yeni kavramlarin ögrenilmesi
c Problem çözme : bilgilerin amaçlara ulasmak için kullanilmasi
(l) problem çözmedeki bilissel islemler
(a) problemin ne oldugunu belirlemek
(b) problemin parçalarinin anlasilmasi
(c) çesitli çözümlerin üretilmesi ve degerlendirilmesi
(2) kesin çözüme götürücü yöntemler ve kestirme islemler
(3) yaratici problem çözme (alisilmis kaliplarla düsünme ve farkli düsünme)
(a) yaratici kisilerin özellikleri
(b) yaratici düsünmeyi engelleyen faktörler
(1) duygusal engeller
(2) kültürel engeller
(3) geçmis deneyimlerin etkisi
(4) algisal engeller
d Dil : Sembolik iletisim
(1) dilin özellikleri
(2) dilin kazanilmasi (ögrenilmesi)
(3) hayvanlarda iletisim
(4) dil ile düsünme iliskisi
(a) sessiz konusma olarak düsünme
(b) dilin düsünme üstündeki etkileri
(5) dilin anlasilmasi
Amaç 31 Düsünme süreci bilgisi
Davranislar :
1 Düsünmenin ne oldugunu tanimlama ve temel birimlerim belirtme
2 Düsünme taniminda geçen terimleri açiklama (dil sembol)
3Basit kavramlar, karmasik kavramlar dogal kavramlar arasindaki farkliliklari belirteni
4 Kavramlarin nasil ögrenildigim açiklama
Amaç 32 Düsünme süreci asamalari bilgisi
Davranislar :
1 “Imge”nin tanimim söyleme, yazma
2 Içsel konusma ve hareketi söyleme yazma
3 Kavramsal düsünmeyi söyleme, yazma
4 Sözel düsünmeyi söyleme, yazma
5 Düsünme sürecindeki asamalari ayirdetme
Amaç 33 Problem çözme bilgisi Davranislar
1 Problem çözmeyi tanimlama
2 Problem çözme asamalarim kavrama
a) hazirlik asamasini tanima
b) kuluçka asamasini tanima
c) aydinlanma asamasini tanima
d) degerlendirme ve düzeltme asamasini tanima
3 Yaratici problem çözmenin neve bagli oldugunu belirtme
Amaç 34 Problem çözmede bireysel etkenleri kavrayabilirle
Davranislar :
1 Zeka ve problem çözme arasindaki iliskiyi kavrama
2 Güdülenme ve problem çözme arasindaki iliskiyi kavrama
3 Kurulum (set) ve aliskanlik ile problem çözme arasindaki iliskiyi kavrama
4 “Isleve takilma”nin (tek islev düsünme “functional fixity”) problem Çözmeyi engellemesine örnek verebilir
Amaç 35 Yaratici düsünmeyi kavrama bilgisi
Davranislar :
1 Yaratici kisilere örnekler vererek yaraticilik özelliklerim belirleme
2 Yaratici düsünme} i engelleyen faktörleri siralama
3 Yaratici düsünmeyi engelleyen aktörlere örnekler verme
Amaç 36 Dilin düsünme açisindan önemini kavrayabilirle
Davranislar :
1 Dil ve sembolleri tanima
2 Dilin özelliklerim söyleme yazma
3 Dilin ne oldugunu nasil bir yapisi oldugunu özetleme (ses sözdizimi anlam ve kullanim iliskileri)
4 Iletisim araci olarak dilin önemini anlama
5 Çocuklarin ana dillerim ögrenirken hangi asamalardan geçtiklerim belirtme
6 Dil ve düsünme arasindaki etkilesimi tanimlama
ISLENIS:
Bu konu islenirken ögrencilere kendi düsünme ve problem çözme süreçlerim inceleme firsati verilebilir Bu amaçla sinif ortaminda kolayca basvurulabilecek bazi oyunlardan ve problem örneklerinden yararlanilabilir Örnegin, “aklimda ne tutuyorum?*’, “nesi var’\ “hu hangi meslek?*’, gibi oyunlarin ortak noktasi bir baslangiç hipotezim yeni bilgiler isiginda adim adim gelistirmektir Bu sirada zihinsel olarak kavram siniflarinin nasil kullanildigi gösterilebilir Bu sirada zihinsel olarak, kavram siniflarinin nasil kullanildigi gösterilebilir Dogru cevabi bulmak için gereken bütün bilgileri elde etmeye çalisan ögrencilerle, kestirme çözüm yollarina basvuran ögrencilerin cevaplari ele alinarak tartisilabilir
Problem çözmede zihinsel hazirlik halinin (kurulumun) yararli oldugu durumlara ve çözümü zorlastirabilecegi durumlara örnekler verilerek hu kavram tartisilmalidir Ögretmen bu konuda pek çok örnek bulabilir Ögrenciler birçok matematik problemim, gerçekte çok basit bir yolla çözülebilecekleri halde, daha önceki zihinsel hazirliklari yüzünden çok daha uzun ve karmasik çözüm yollarina basvurmaktadirlar
Insan zihni, nesneleri en belirgin islevleriyle hazirlama ve problem çözme durumunda bu islevleri ön planda tutma egilimindedir Örnegin, “makas” deyince aklimiza kesme islemi gelir Halbuki makas ayni zamanda agirligi olan bir nesnedir hu yüzden baska birçok problemde, agirlik gerektiren durumda araç olarak kullanilabilir Ayni sekilde metal bir nesne olarak gerektiginde elektrik akimi geçiren bir araç da olabilir Sivrilik, parlaklik, açilip-kapanma gibi özellikleri gerektiginde baska problemlerin çözümünde gerekli olabilir Yaratici düsünmenin bir yönü de nesneleri alisilmis özelliklerinin disinda ele alabilmektir Fek isleve (veya tek çözüm yoluna) takilip kalmanin günlük yasamdaki problemleri çözme sirasinda da güçlükler yarattigi belirtilebilir (Klini kaldirmadan zarf çizmek, el kaldirilmadan ) noktanin 4 çizgi ile birlestirilmesi gibi örneklerle konu açiklanabilir)
Dil bir iletisim ve düsünme araci olarak, problem çözmede de önemli rol oynayabilir Problemi çözmek için, önce zihinde canlandirmak, eldeki bilgilerin ne oldugunu ve ulasilmak istenilen sonucun ne oldugunu belirlemek gerekir Problemin iyi ifade edilip ortaya konmasi ve dogru anlasilmasi çözüm yollarinin bulunmasini kolaylastirir
degerlendirme :
1 Düsünme sürecinin asamalarim siralayiniz
2 Basit ve karmasik kavramlarin farkliliklarim belirtiniz
3 Problem çözme nedir? Tanimlayiniz
4 Problem çözmede olumlu rolü olan bireysel etkenleri siralayiniz
5 Yaratici düsünmeyi engelleyen faktörleri siralayiniz
6 Çocuklukta dil ögrenmek çok daha kolaydir, yas ilerledikçe zorlasir neden?
7 Dil ile düsünme iliskisin! açiklayiniz
4 BILINCIN degisik BIÇIMLERI
a Bilinç nedir?
b Normal bilinç durumlari
(1) bilince fizyolojik yaklasimlar
(2) zihin/beden sorunu
(3) nörofizyoloji
(4) lokalizasyon (beyinde islevlerin özel yerleri var mi)
(5) beyin dalgalarinin kaydedilmesi (EEG elektoansefalogram)
c Farkli bilinç durumlari
(1) uyku ve rüyalar
(a) biyolojik saat, biyolojik ritm (bioritm)
(b) uykunun bilinen yapisi
(c) REM (Hizli Göz Hareketleri HGH) uykusu ve rüyalar
(d) rüyalarin ve uykunun islevleri
(e) uyku bozukluklari
(2) diger bilinç durumlari
(a) meditasyon
(b) hipnoz
(c) bilinçli kontrolün sinirlari
d Beden islevlerinin bilinç ve dikkat yoluyla kontrolü (biofeedback)
(1) beyin dalgalarinin kontrolü
(2) beden islevlerinin ve iç organlarin kontrolü (visceral control)
(3) klinik ve sagliktaki uygulamalari
Amaç 37 Normal bilinç durumu ile degisik bilinç durumlari ve aralarindaki farklar bilgisi
Davranislar :
1 Çesitli bilinç durumlarim sayma
2 Farkli bilinç durumlarinin ne oldugunu söyleme-yazma
Amaç 38 Uykunun temel asamalari, birbirlerine izleme siralari ve özellikleri bilgisi
Davranislar :
1 Uykunun temel asamalarim belirtme
2 Biyolojik saat- biyolojik ritm kavramlarim açiklama
3 Uykuda birbirini izleyen dört asamanin yaklasik sürelerim ve özelliklerim belirtme
Amaç 39 REM uykusunun özellikleri, genel saglik, zihin isleyisi ve duygusal tepkilerle iliskileri bilgisi
Davranislar :
1 REM uykusunun ö/elliklerini belirtme
2 REM uykusu ile rüya iliskisin! açiklama
Amaç 40 Rüyanin niteligi bilgisi
Davranislar :
1 Rüya ile ögrenme arasindaki iliskiyi belirtme
2 Rüya ile duygusal denge arasindaki iliskiyi belirtme
3 Uyku ve rüyanin islevlerim açiklama
Amaç 41 Bilinç \oluyla vücut islevlerinin kontrol edilebilecegi bilgisi (hioteedback)
Davranislar :
1 Bilincin vücut islevlerine etkisini belirtme
2 Vücut islevlerim kontrol etmenin günlük hayatta ve tipta kullanimina örnekler verme
Amaç 42 Madde bagimliliginin psikolojik ve fizyolojik yönlerim ayirdedebilme
Davranislar :
1 Madde bagimliligina yönelme nedenlerim söyleme, yazma
2 îlaç alkol ve sigara bagimliliginin fizyolojik temellerim söyleme, yazma
3 Madde bagimliligindan kurtulma yollarim ve kurtulmayi güçlestiren etmenleri söyleme, yazma
ISLENIS:
Bu konuda de alinan alt basliklar, bilimsel tartismalarin disina çikmaya elverislidir Ögrenciler, kitle iletisim araçlarindan edindikleri ve büyük çogunlugu bilimsel gerçekleri yansitmayan bilgilerle gelebilirler Ögretmen, bu bölümde ele alinan konularin ögrencinin dogal olarak merakim uyandiracagim kabullenerek tartismalari bilimsel çerçeveye oturtabilmelidir
Bilimin, her konuya bilimsel yöntemlerle yaklastigi ve hiçbir konuyu arastirmalar disinda tutmak gibi bir ön yargisi olmadigi belirtilerek baslanabilir Teknolojinin gelismesiyle, daha Önce somut olarak ve bilimsel olarak incelenemeyen konularin artik bazi fizyolojik özelliklerim ele alabildigimizi söyleyebilir Örnek olarak da uykunun geçirdigi asamalari anlayabilmenin ancak, kafatasina yerlestirilen küçük elektrotlarla mümkün oldugu verilebilir Beyin dalgalarinin ortaya çikarilmasiyla, bu dalgalar ve bunlarin iliskide bulundugu fizyolojik durumlarin iliskisinin incelenebildigi anlatilabilir (uyku beyin tümörleri, sara (epilespi) hastalarinin incelenmesi beyin isleyisindeki anormallikler vb) t3u konular örnek alinarak uyku konusuna geçilebilir:
Özellikle uykunun asamalarina bu asamalarin herbirinin bilinen islevlerine deginilmelidir Bir kisinin hiç uyumadan ne kadar süreyle uyanik kalabilecegi üzerindeki deneylere normal uyku süresinin ne kadar olduguna yasa göre uyku ihtiyacinin nasil degistigine günes isigi hiç görülmeyen magara, maden gibi yerlerde bedenin kendi progr—– göre uyku devrelerim nasil ayarlayabildigine deginilebilir REM sirasinda uyandirilan kisilerin neler anlattiklarina REM dönemlerinin azalmasi veya çogalmasiyla davranislar arasindaki iliskilere deginilebilir Su ana kadar yapilmis bütün bilimsel çalismalarda ortak olarak beliren nokta sudur: kisi yeni ögrendigi konulari, rüya sirasinda beyne yeniden yerlestirmektedir Uyku sirasinda beyin aktiftir ve kisinin gündelik sikintilari ve beklentileri rüyalarinda ortaya çikmaktadir Rüya tabirleri tarzindaki yaklasimlarin bilimsel bir anlami ve önemi olmadigi, ancak bir kisinin rüyalarim sürekli izlemekle, onun bilinç alti korku, kaygi v beklentileri hakkinda ipuçlari elde edilebildigi söylenebilir
Ögretmen, ögrencilerden, bildikleri bazi uyku bozukluklarim siralamalarim isteyebilir Bunlarin nedenleri ve hangi yaslarda ortaya çiktiklari kitapta ele alindigi kadariyla tartisilabilir, (uykuda yürüme, uykuda konusma, nefessiz kalma, kabuslar gece korkulari ve birdenbire bastiran uyku nöbetleri -narkolepsi- konulari ögrencilerin merak ettigi konular olabilir Ögretmen bu uyku bozukluklarinin “uyku laboratuarlarinda*’ incelendigim ve Ülkemizde de Tip Fakültelerinde bu tür laboratuarlarin hizmet verdigim belirtebilir)
Ögretmen, telkin hipnoz ve bilinçli kontrol konularina geçmeden önce bu etkilerin ortak mekanizmalarindan biri olarak insan beyninin kendi sinir hücreleri arasinda mesaj iletici islevi gören (nörotransmitter) maddelerden sözedebilir Bunlarin arasinda en önemli ve çok sayida kimyasal benzeri bulunan endorfin adi verilen kimyasal maddelerin, sinir uçlari geçirgenliginde etkili oldugunu ve bazi durumlarda hu maddelerin agri ve aci etkisin! azalttigim söyleyebilir Kisinin gevseme ve rahatlama durumunda da bu maddeler daha fazla salgilanmaktadir Hipnoz ve biyofeedback olaylarinda mistik bir yan blunmadigi ve bunlarin bilinen diger telkin ve gevseme yöntemlerinden pek farkli olmadigi belirtilmelidir
Hipnoz, bir insanin, diger bir kisinin davranis, duygu, düsünce ve algilarim kontrol etmesi olarak tanimlanmalidir Buradan hipnozun olusmasi için gerekli kosullara ve hipnozun sinirlarina geçilmesinde yarar vardir
Bu içerik internet kaynaklarından yararlanılarak sitemize eklenmiştir
Ekleyen: Berke

CEVAP VER
Lütfen yazınızı giriniz.
Lütfen adınızı buraya giriniz.