BÖLÜM 1
GİRİŞ
Bu bölümde Linux işletim sistemine kısa bir giriş yapılacaktır. Ancak burada Linux işletim sisteminin bütün özelliklerini anlatma imkanı olmadığından bu işletim sistemi hakkında bilinmesi gereken bazı özellikler verilecektir.
1.1 Linux Nedir?
Linux başta Intel’in 386 ve üzeri işlemciler olmak üzere, Sun Sparc, MIPS, Motorola 680×0, DEC Alpha, Atari gibi bir çok platformlarda çalışan,çekirdek kodu Linus Torvalds tarafından geliştirilen, serbestçe dağıtılabilen çok görevli, çok kullanıcılı ve ücretsiz bir işletim sistemidir.(2) Diğer tüm UNIX tabanlı ve modern işletim sistemlerinde bulunan sanal bellek kullanımı,TCP/IP ve ağ desteği Linux’ ta bulunur.
Linux için gereksinimi en düşük konfigürasyon 4 MB hafızalı 386 işlemcili gayet ucuz bir makinedir. Ancak kullanırken işkence çekmemek için daha çok bellek ve hızlı bir işlemciye ihtiyaç vardır. Tabi daha fazla disk alanı, daha fazla uygulama yazılımı anlamına geldiğinden donanıma yapılan yatırım her zaman daha büyük avantajlar halinde geri dönecektir.(5)
Linux, geniş desteği ile birçok ağ elamanı yerine geçebilecek bir alternatif olarak kullanılabilmektedir. Birden fazla ağın birbirine bağlanması amacıyla bir yönlendirici (router), güvenlik duvarı (firewall) ya da iki segment trafiğini birbirinden ayıran köprü (bridge) olarak da hizmet verebilmektedir. Birçok özel ya da kamu kurumunda bir yada daha çok modemin bağlanması amacıyla bir terminal sunucu (terminal server) olarak Linux kullanılmaktadır.
Linux’un bir ağ bağlantısını sağlayan ilk kişi Western Digital 8003 kartını bir ethernet sürücü ile tanıtan Ross Biro’dur. Bu andan sonra geliştiriciler Internet’e Linux makineleriyle bağlanıp ağ desteğini daha da ilerletmek için çalışmalara başladılar. Ardından Ross’un yürüttüğü çalışmaları Fred Van Kempen devraldı. Daha sonra NET-2 adı verilen bir dizi çekirdek kodu da üreten Kempen ile sayıları çığ gibi aratan kullanıcılar Linux ile Internet bağlantısı kurmaya başladı.
Alan Cox ile NET-2’nin kodunda yer alan bazı hatalar düzeltildi ve adına önce NET-2D, Linux’un 1.3.x sürümü dağıtılmaya başlandığı zaman da NET-3 adı verildi. Michael Callahan’ın da PPP desteği yazmasıyla Linux’un ağ teknolojileri arasındaki becerileri diğer işletim sistemleriyle yarışır hale geldi.
1.2 Kısaca Linux
• POSIX uyumlu, SYSV ve BSD ekleri var.
• Internet üzerindeki gönüllüler tarafından geliştiriliyor.
• GNU GPL lisansı altında serbestçe dağıtılabiliyor ve kopyalanabiliyor.
• Çok görevli (Multitasking) : Aynı anda pek çok programı çalıştırabiliyor.
• Çok kullanıcılı (Multiuser) : Lisans sorunu olmadan aynı makinede birden fazla kullanıcı çalışabiliyor.
• Çok işlemcili (Multiprocessor) : Birden fazla işlemci desteği bulunuyor (16 işlemciye kadar).
• Çekirdek, sürücüler, uygulama programları ve kullanıcı programları dahil, tüm kaynak kodu erişilebilir haldedir.
• 4 TB’a kadar disk alanını, 4 GB’a kadar hafıza alanını destekler.
• Başta Sound Blaster, Gravis Ultrasound olmak üzere bir çok ses kartı destekler.
• HFS (Macintosh) dosya sistemi desteği vardır.
• Tüm standart CD-ROM formatlarını okuyabilir.
• MSDOS, VFAT, FAT32 desteği vardır.
• WWW, FTP, NFS, DNS, NIS sunuculuk yapabilir.
• Macintosh, WfW, Windows NT, Windows 3.1/95/98 dosya ve yazıcı paylaşımı yapabilir.
• Hemen hemen tüm ağ protokollerini destekler (TCP, IPv4, IPv6, AX.25, X,25, IPX, AppleTalk, NetBUI, Netrom vb.)
İçerdiği komutlar ve paketler şunlardır:
Temel Unix komutları: ls, tr, sed, awk ve diğerleri
Geliştirme araçları: gcc, gdb, make, bison, flex, perl, rcs, cvs, prof
Diller: C, C++, Objective C, Java, Modula-3, Modula-2, Oberon, Ada95, Pascal, FORTRAN, ML, scheme, Tcl/tk, Perl, Pyton, Common LISP
X Window: X11R5 (Xfree86 2.x), X11R6 (Xfree86 3.x), MGR
Editörler: GNU Emacs, Xemacs, MicroEmacs, jove, ez, epoch, elvis (GNU vi), vim, vile, joe, pico, jed
Kabuklar: bash, zsh, ksh, pdksh, tcsh, csh, rc, es, ash
İletişim ve ağ teknolojileri: UUCP, SLIP, CSLIP, PPP, Kermit, szrz, Minicom, pcomm, xcomm, term, seyon (çok kullanılan X-Windows iletişim programı), faks ve ses postası, uzaktan erişim paketleri.
Haber öbekleri ve elektronik posta: C-news, innd, trn, nn, tin, smail, elm, mh, pine
Metin işleme: TeX, groff, doc, ez, LyX, Lout, Linuxdoc-SGLM, StarOffice, Applixware
Oyunlar: Nethack, Civilization, Descent, Quake, SimCity ve diğerleri
1.3 . Bilgisayara Linux Ne Kazandırır?
• Her bilgisayarın çalışması için bir işletim sistemine ihtiyacı vardır. Linux bu konuda son derece ucuz bir alternatiftir.
• Kişisel Bilgisayar üzerinde UNIX işletim sistemi kullanma imkanı sağlar
• Tipik bir Linux dağıtımında çeşitli ağ hizmeti sunucularından,metin düzenleyicilere kadar bir çok yazılım bulunmaktadır.
• Linux eşdeğer donanım üzerinde diğer işletim sistemleriyle karşılaştırıldığında ortalama olarak daha fazla başarım göstermektedir.
1.4 . Yararları
Belirli uygulamalar için Linux işletim sisteminin kullanılması büyük yarar getirilebilir,özellikle;
• Bilgisayar hakkında daha çok bilgi sahibi olmak istiyorsanız.
• UNIX sistemler hakkında bilgi sahibi olmak istiyorsanız.
• Yazılım konusunda çalışıyorsanız.
• Ağ erişimi ve ağ hizmetleri konusunda kullanmayı düşünüyorsanız.
Linux’tan çok memnun kalacaksınız.
Linux’un birçok avantajına rağmen kullanışlı olmadığı durumlarda mevcuttur, özellikle:
• Bilgisayarla oynaması uğraşması hoşunuza gitmiyorsa.
• İşiniz (yada merakınız belirli bazı uygulamaları kullanmanızı gerektiriyorsa.
• Bilgisayar oyunları oynamak istiyorsanız.
1.5. Neden Linux?
Linux’u kullanmayı düşünenler için ilk bakışta söylenecek özelliği bütünüyle lisanslı ve parasız olarak dağıtılıyor olmasıdır. Linux, GNU’nun () GPL si (General Public License) birlikte verilmektedir. Üzerinde çalışacak uygulama programları da dahil olmak üzere hiç ücret ödemeden Linux’a sahip olunabilir. Üstelik dağıtımla birlikte verilen işletim sistemi ve diğer uygulamaların kaynak koduna erişilebilir; gerektiğinde değiştirilebilir; hatta belirli koşullara uyarak bu kodlar üzerinde değişiklik yapıp kendi yeni uygulamalarınızı, işletim sistemi parçalarını da değiştirebilirsiniz.
Herhangi bir Linux dağıtımı bilgisayara kurulduğunda normal işlemleri yapan kişisel bir bilgisayarın dışında; çizim yazılımları, çoklu-ortam uygulamaları, veri tabanları, her tür ağ protokolünü içeren etkin bir ağ desteği, web sunucusu, DNS sunucusu, NFS sunucusu, SMTP (e-mail) sunucusu, news sunucusu, ve diğer TCP/IP servislerinin yanı sıra NOVELL, WINDOWS (3.1/95/NT) ve MacOS işletim sistemlerinin disk ve yazıcılarına erişmeyi sağlayan servisler de bulunacak dır. Ofis uygulamarı içinde o kadar etkin olmasa bile yine de basit ihtiyaçlara cevap verecek parasız bir ofis uygulamaları bulunabilir.
1.6. Son Kullanıcı
Şimdiye kadar Unix ve Linux’lerin yalnızca server ya da bu tür kurumsal işlerde kullanılması, sistemlerin yaygınlaşmasını engellemiştir. Ancak yavaş yavaş Unix kullanım alanının değişmesi son kullanıcının bu yönde bir tercih sergilemesine neden olmaktadır. Geliştirilen uygulamalar, basitleştirilen kullanımıyla, artırılan plug and play desteğiyle ve her şeyden öte bütün bunları ücretsiz gerçekleştirmesiyle Linux artık tercih edilebilir olmuştur. Artık Windows için geliştirilen bir program Linux içinde geliştirilmektedir. Bir Linux kullanıcısı MP3 formatındaki şarkısını dinlerken, bir yandan Word formatıyla uyumlu yazısını yazarken, bir yandan da bir pencerede sörfunu yapabilmektedir. İstediği zaman Video CD’sini CD-ROM’a takıp Linux’deyken filmini seyredebilmektedir. Hatta son zamanlar da popüler olmaya başlayan şifreli kanalların kırılma işlemini bile Linux ekranında gerçekleştirebilmektedir.
Linux’un kurulumunun kolay gerçekleşmesi, herhangi bir Linux ayarının basit bir biçimde yapılabilmesi, son kullanıcıyı Linux’e daha çok yaklaştıran etkenler arasındadır. Kullanıcın istediği ayarları basit bir biçimde kendini sınırlandırılmış olarak görmediği zaman Linux’e olan talep daha da artacaktır. Çok yakın zamanda bilgisayar firmaları, sistemde işletim sistemi olarak Linux’u yükleyeceklerdir (*). Bunun nedeni Linux’e olan talep artışındandır.
1.7. Kurumsal Bakış
İlk zamanlarda diğer Unix’ler gibi yalnızca kurumsal bir işletim sistemi olarak görülen Linux, server olarak kullanılmaktaydı. Maliyet açısından karşılaştırılırsa, Windows NT’ye karşı büyük bir üstünlük sağlayan Linux, ticari amaçlı yapılan bir işletim sistemi olmadığı için maliyetleri beklenin çok altında oluyor.
Farklı Linux türlerine göre sistem maliyetinden çok, Linux için gerekli destek alınabilmesi için çok düşük ücretler ödeniyor. Çok güçlü Unix sistemlerinin birebir kopyası durumun da olan Linux, performans açısından NT ve diğer Unix türlerinden daha üstün olabiliyor. Unix ve Linux’un nerelerde kullanıldığına örnek vermek gerekirse; Amerika Birleşik Devletleri Posta Servisi sistemi olarak Linux’u seçmiş durumda. Tüm Amerika’daki farklı noktalara 900’ün üstünde Linux kuran Posta Servisi, bu Linux’ları mektupların üzerinde yazan posta adreslerini otomatik olarak okunması için kullanıyor. Yahoo! Web server olarak FreeBSD’yi seçmiş bulunuyor. Günde milyonlarca hit alan Yahoo! Unix’i tercih ediyor. Artık Microsoft’un olan Hotmail Windows NT üzerinde çalışamıyor. Çünkü Microsoft, Sun Solaris ve FreeBSD’den Windows NT’ye geçiş yapmaya çalışınca, 10 milyon kullanıcının yükünü çekemeyen Windows NT’den vazgeçilmişti. Bu nedenle eski sisteme geri dönülmek zorunda kalındı.
NASA hiçbir zaman resmi olarak Linux kullandığını açıklamadı. Ancak NASA’nın, Amerika’daki bazı üniversiteler gibi Linux kullandığı artık bilinen bir gerçek. www.windows95.com isimli web sitesi, Windows programlarını sörfçülerin download edebilmesi için bulundurulan bir site. Site yakın zamanda www.winfile.com olarak değişti ancak halen eski adres den girilebiliyor. Bu sitenin server olarak kullandığı işletim sistemi web sayfalarından öğrenildiği üzere BSDI Unix. Dayanıklılık ilkesine dayanan kurumsal birleşim teknolojisi gereksinimini, Unix sistemleri, Windows’a oranla giderek yaygınlaşan bir verimlilikle yerine getiriyor.
1.8 . Linux Türleri
Linux aslında bir Unix türüdür. Linux’un kendi içindede türleri bulunuyor. Bunlardan en çok bilinenleri ise:
• Caldera
• Debian
• Mandrake
• Linux Pro
• Linuxware
• RedHat
• Slackware
• SuSE
• Turbo Linux
Temelde bütün bu Linux türleri aynı çekirdeği kullanıyorlar. Yalnızca arabirimlerde, aygıt yöneticilerinde ve sürücüleri farklılaşabiliyor. Performans açısından aralarında pek fark olmayan bu Linux türleri, ihtiyaca göre kullanımda farklılaşıyorlar. Bu türlerin farklı sürümleri de bulunabiliyor. Örneğin Türkçe Linux olarak bilinen Turkuaz, bu farklı sürümlerden bir tanesi. RedHat temeli üzerine kurulan Turkuaz’da yapılan değişiklikler yalnızca arabirimde olan deşikliklerden oluşuyor.
1.9. Linux’un Avantaj ve Dezavantajları
1.9.1. Avantajları
• Unix işletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanız ve bu işletim sisteminde platforma bağlı bir yazılım kullanılmıyorsa Linux ideal bir çözümdür.
• Linux ücretsizdir. Sadece işletim sistemi maliyeti açısından değil verdiği performans için ihtiyaç duyduğu donanım açısından da çok ucuzdur. Üstüne üstelik çok kullanılan ve bol yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir Linux sisteminin performansını artırmak için gereken yatırım başka bir Unix iş istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken yatırıma göre daha çok düşüktür.
• Bir Linux makine bu sayede sadece işletim sistemi açısından değil donanım olarak da ucuza gelmektedir.
• Linux hızla geliştirilmektedir. Bu gelişimin en büyük yararı,eksikliklerin kullanıcıların talepleri ve çabaları sonucunda hızla giderilmesidir. Linux diğer işletim sistemlerine göre belirli bir donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.
• Linux çok değişik donanımlar ve servisler için özel olarak hazırlanır. Böylece işletim sistemi kullanım amacına yönelik alt programlarla çalışır. Bu genel olarak sistemin performansını daha da artırmaktadır. (Örnek olarak SCSI donanımınız yoksa çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)
1.9.2. Dezavantajları
• Linux’un serbestçe dağıtılıyor olması bir çok kişinin bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır.”Ciddi bir şey olsa, bedava olmazdı!” kanısı oldukça yaygındır.
• Linux’un sürekli gelişiyor olması en büyük dezavantajlarından biridir. Henüz tüm ihtiyaçlara cevap vermemesi, gelişiminin bazı aşamalarında topyekün değişiklikler yapılması, gelişimi takip edebilmek için bazen sürekli yenileme yapılması, bir çok kişinin bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır.
• Linux herhangi bir ticari destek altında gelişmemektedir. Bundan dolayı diğer işletim sistemlerinde olan teknik destek, dağıtım ve dokümantasyon alanlarında eksikleri vardır. Özellikle teknik destek eksikliği anahtar teslim çözümlere alışmış kullanıcıların çokluğu Linux kullanıcılarının sayısını sınırlayan temel faktörler olmuşlardır.
• Linux işletim sistemini geliştirenlerin ticari kaygılar gütmemeleri bazı ticari yazılımların Linux üzerinde gelişmemesine sebep olmuştur. Linux üzerinde belirli konularda diğer işletim sistemlerinden aşağı kalmayan yazılımlar bulunmasına rağmen, belirli bazı konularda çok zayıf kalmıştır. (Meselâ oyunlar)
• Linux üzerinde yer alan çözümlerin hepsi, basit kullanıcıların rahatça kullanabileceği düzeyde değildir. Bazı çözümler kullanıcıların belirli bir yazılım ve işletim sistemi bilgisine sahip olmalarını gerektirmektedir.
Bu içerik internet kaynaklarından yararlanılarak sitemize eklenmiştir
Ekleyen: Berke
Editörün Seçtikleri
POPÜLER MESAJLAR
