Çevre Kirliliği nedir, nedenleri nelerdir
Çevrenin doğal yapısını ve bileşiminin bozulmasını, değişmesini veböylece insanların olumsuz yönde etkilenmesini çevre kirlenmesi olarak tanımlayabiliriz. Artık hepimizin bildiği gibi çevreden, içindeki varlıklara göre en çok yararlanan bizleriz. Çevreyi en çok kirletenyine bizleriz. Bu nedenle “Çevreyi kirletmek kendi varlığımızı yoketmeye çalışmaktır” denilebilir.
Bilinçsiz kullanılan her şey gibi temiz ve sağlıklı tutulmayan çevre debizlere zarar verir. Bu nedenle çevre denince aklımıza önce yaşama hakkı gelmelidir. İnsanın en temel hakkı olan yaşama hakkı, canlı ya da cansız tüm varlıkları sağlıklı, temiz ve güzel tutarak dünyanın ömrünü uzatmak, gelecek kuşaklara bırakılacak en değerli mirastır.
1970′li yıllardan sonra bilincine vardığımız çevre kirliliği dayanılmaz boyutlara ulaştı. Çünkü artık temiz hava soluyamaz olduk. Ruhsal rahatlamamızı sağlayacak yeşil alanlara hasret kalmaya başladık. Yüzmek için deniz kıyısında bile yüzme havuzlarına girmek zorunda kaldık.Gürültüsüz ve sakin bir uyku uyuyamaz, midemiz bulanmadan bir akarsuya bakamaz olduk. Kısaca artık kirleteceğimiz çevre tükenmek üzeredir.2000–3000 yıl önce bir doğa cenneti ve büyük bir kısmı otlaklarla kaplıolan Anadolu’yu günümüzde bu durumlara düşürdük.
Çevre Kirliliğine Neden Olan faktörler nelerdir
Doğada kirlenmeye neden olan etmenleri, doğal etmenler ve insanfaaliyetleri ile oluşan etmenler olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz.
Doğal Etmenler:
Depremler, volkanik patlamalar, seller gibi doğadan kaynaklanan etmenlerdir.
İnsan Faaliyetlerinden Kaynaklanan Etmenler:
•Evler, iş yerleri ve taşıt araçlarında; petrol, kalitesiz kömür gibi fosil yakıtların aşırı ve bilinçsiz tüketilmesi
•Sanayi atıkları ve evsel atıkların çevreye gelişigüzel bırakılması
•Kimyasal ve biyolojik silahların kullanılması
•Orman yangınları, ağaçların kesilmesi, bilinçsiz ve zamansız avlanmalar
•Bilinçsiz ve gereksiz tarım ilaçları, böcek öldürücüler, soğutucu ve spreylerde zararlı gazlar üretilip kullanılması
•Nükleer silahlar, nükleer reaktörler ve nükleer denemeler gibi etmenlerle radyasyon yayılması
Kirlenme Tipleri nelerdir
Çevre bilimcilere göre genelde, aşağıda verilen iki çeşit kirlenme vardır:
Birinci Tip Kirlenme
Biyolojik olarak ya da kendi kendine zararsız hale dönüşebilenmaddelerin oluşturduğu kirliliktir. Hayvanların besin artıkları,dışkıları, ölüleri, bitki kalıntıları gibi maddeler birinci tipkirlenmeye neden olur. Kolayca ve kısa zamanda yok olan maddelerinmeydana getirdiği kirliliğe geçici kirlilik de denir.
İkinci Tip Kirlenme
Biyolojik olarak veya kendi kendisine yok olmayan ya da çok uzunyıllarda yok olan maddelerin oluşturduğu kirliliktir. Plastik,deterjan, tarım ilaçları, böcek öldürücüler (DDT gibi), radyasyon vb.maddeler ikinci tip kirlenmeye neden olur.
Kalıcı kirlenme de denilen ikinci tip kirlenmeye neden olan maddelerbitki ve hayvanların vücutlarına katılır. Sonra besin zincirinin sonhalkasını oluşturan insana geçerek insanın yaşamını tehlikeye sokar.Örneğin; Marmara denizine sanayi atıkları ile cıva ve kadmiyum iyonlarıbırakılmaktadır. Zararlı atıklar besin zincirinde alglere, balıklara vesonunda insana geçerek önemli hastalıklara ve ani ölümlere nedenolmaktadır.
Köy gibi kırsal yaşama birliklerindeki insanlar genellikle büyükkentlerde yaşayan insanlardan daha sağlıklı ve daha uzun ömürlüdür.Çünkü kırsal ekosistemler, çevre kirliliği yönünden kentselekosistemlerden daha iyi durumdadır. Bunu bilen kent insanı fırsatbuldukça, çevre kirliliği en az olan kırlara, köylere koşmaktadır.
Günümüzde en yaygın olan kirlilik su, hava, toprak, ses ve radyasyon kirliliğidir.
Su Kirliliği nedir, sebepleri nelerdir
Yeryüzündeki içme ve kullanma suyunun miktarı sınırlıdır. Zamanla sukaynaklarının azalması, insan nüfusunun artması ve daha önemlisi,suların kirlenmesi yaşamı giderek zorlaştırmaktadır.
Su kirliliğini oluşturan etmenlerin başında lağım sularıyla sanayi atıksuları gelmektedir. Bunun yanında petrol atıkları, nükleer atıklar,katı sanayi ve ev atıkları da önemli kirleticilerdir. Bunlar denizkenarındaki bitki ve alg gibi kaynakları yok etmektedir. Kirlenmesonucu denizlerde hayvan soyu tükenmeye başlamıştır. Örneğin; Marmaradenizi, kirlilik nedeniyle balıkların yaşamasına uygun ortam olmaktançıkmıştır. Karadeniz’deki kirlenme nedeniyle hamsi ve diğer balıktürleri giderek azalmaktadır. Istakozların larva halindeyken temiz subulamamaları nedeniyle nesilleri tükenmektedir. Nehir ve göllerimizdekirlilik nedeniyle canlılar tükenmek üzeredir.
Yeni yeni kurulmaya başlanan arıtma tesisleri, lağım ve sanayi atıksularını hem kimyasal hem de biyolojik olarak temizlemektedir. Böylecehem sulama suyu gibi yeniden kullanılabilir su kazanılmakta hem dedenizlerin kirlenmesi önlenmektedir. Bu nedenle sanayileşme mutlaka işyerleri planlanırken arıtma tesisleri ile birlikte düşünülmelidir.
Hava Kirliliği nedir sebepleri nelerdir
Hava, içinde yaşadığımız gaz ortamı oluşturmanın yanında yaşam içintemel bir gaz olan oksijeni tutar. Oksijen yanma olaylarını da sağlayantemel bir maddedir.
Temiz hava olarak nitelendirilen atmosferin alt katmanı; azot, oksijen,karbondioksit ve çok az miktarda diğer gazlardan oluşur. Ayrıcaatmosferin üst katmanında bir de ozon gazının (O3) oluşturduğu tabakavardır. Ozon, güneşten gelen zararlı ışınların çoğunu yansıtıp birkısmını tutarak yeryüzüne ulaşmasını engeller.
Evler, iş yerleri, sanayi kuruluşları ve otomobillerin çevreyeverdikleri gaz atıklar havanın bileşimini değiştirir. Havaya karışanzararlı maddelerin başlıcaları kükürt dioksit (SO3), karbon monoksit(CO), karbon dioksit (CO2), kurşun bileşikleri, karbon partikülleri(duman), toz vb. kirleticilerdir. Ayrıca deodorant, saç spreyleri veböcek öldürücülerde kullanılan azot oksitleri, freon gazları ilesüpersonik uçaklardan çıkan atıklar da havayı kirletir.
Zararlı gazların (özellikle kükürt bileşikleri); yağmur, bulut, kargibi ıslak ya da yarı ıslak maddelerle karışmaları sonucunda asityağmurları oluşur. Asit yağmurları da bir yandan orman alanları vb.yeşil alanları yok etmekte bir yandan da suları kirletmektedir.
Aşırı artan CO2, atmosferin üst katmanlarında birikerek ısının,atmosfer dışına çıkmasını engeller. Böylece yeryüzü giderek daha fazlaısınır. Bu da buzulların eriyerek denizlerin yükselmesine kıyılarınsularla kaplanmasına neden olabilecektir. “Sera etkisi” denilen bu olaysonucu denizlerin 16 metre kadar yükselebileceği tahmin edilmektedir.
Freon, kloroflorokarbon (CFC) gibi gazların etkisiyle ozon tabakasıincelmektedir. Bunun sonunda güneşin zararlı ışınları yeryüzüneulaşarak cilt kanseri gibi hastalıklara ve ölümlere neden olmaktadır.Sonuçta, biyosferin canlı kitlesini yok etme tehlikesi vardır.
Büyük yangınlar da önemli ölçüde hava kirliliği yaratır. Örneğin; ormanyangınları, körfez savaşında olduğu gibi petrol yangınları vb.
Hava kirliliği aşağıda verilen uygulamalarla önlenebilir:
•Hava kirliliğinin en önemli nedenlerinden olan fosil yakıtlarolabildiğince az kullanılmalı. Bunun yerine doğalgaz, güneş enerjisi,jeotermal enerji vb. enerjilerin kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.
•Karayolu taşımacılığı yerine demiryolu ve deniz taşımacılığına ağırlıkverilmelidir. Büyük kentlerde toplu taşıma hizmetleriyaygınlaştırılmalıdır. Böylece, otomobil egzozlarının neden olduğukirlilik azaltılabilir.
•Sanayi kuruluşlarının atıklarını havaya vermeleri önlenmelidir.
•Yeşil alanlar artırılmalı, orman yangınları önlenmelidir.
•Ozon tabakasına zarar veren maddeler kullanılmamalıdır.
Ses Kirliliği nedir sebepleri nelerdir
Sanayileşme ve modern teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkan çevresorunlarından biri de ses kirliliğidir. Gürültü de denilen seskirliliği, istenmeyen ve dinleyene bir anlam ifade etmeyen sesler ya dainsanı rahatsız eden düzensiz ve yüksek seslerdir.
Ses kirliliğini yaratan önemli etmenler:
•Sanayileşme
•Plansız kentleşme
•Hızlı nüfus artışı
•Ekonomik yetersizlikler
•İnsanlara, gürültü ve gürültünün yaratacağı sonuçları konusunda yeterli ve etkili eğitimin verilmemiş olması
Ses kirliliği, insan üzerinde çok önemli olumsuz etkiler yaratır. Bu etkiler:
İşitme sistemine etkileri:
Ses kirliliği işitme sistemi üzerinde, geçici ve kalıcı etkiler olmaküzere iki çeşit etki yapar. Ses kirliliğinin geçici etkisi, duymayorulması olarak da bilinen işitme duyarlılığındaki geçici kayıplarşeklinde olur. Duyma yorulması düzelmeden tekrar gürültüdenetkilenilmesi ve etkileşmenin çok fazla olması durumunda işitme kaybıkalıcı olur.
Fizyolojik etkileri:
İnsanlarda görülen stresin önemli bir kaynağı ses kirliliğidir. Aniolarak oluşan gürültü insanın kalp atışlarında (nabzında), kanbasıncında (tansiyonunda), solunum hızında, metabolizmasında, görmeolayında bozulmalar yaratır. Bunların sonucunda uykusuzluk, migren,ülser, kalp krizi gibi olumsuz durumlar ortaya çıkar. Ancak en önemliolumsuzluk kulakta yaptığı tahribattır.
Psikolojik etkileri:
Belirli bir sınırı aşan gürültünün etkisinde kalan kişiler, sinirli,rahatsız ve tedirgin olmaktadır. Bu olumsuzluklar, gürültünün etkisiortadan kalktıktan sonra da sürebilmektedir.
İş yapabilme yeteneğine etkileri:
Özellikle beklenmeyen zamanlarda ortaya çıkan ses kirliliği, işveriminin düşmesi, kendini işine verememe ve hareketlerin engellenmesişeklinde performansı düşürücü etkiler yapar. Gürültünün öğrenmeyi vesağlıklı düşünmeyi de engellediği deneylerle saptanmıştır.
Ülkemizde, insanları gürültünün zararlı etkilerinden korumak içingerekli önlemleri içeren ve çevre yasasına göre hazırlanmış olan”Gürültü kontrol yönetmeliği” uygulanmaktadır. Ancak yönetmeliğinhedeflerine ulaşabilmesi için insanların bu konuda eğitilmeleri vebilinçlendirilmeleri gerekir.
Ses kirliliğinin saptanmasında ses şiddetini ölçmek için birim olarakdesibel (dB) kullanılır. İnsan için 35–65 dB sesler normaldir. 65–90 dBsesler, sürekli işitildiğinde zarar verebilecek kadar risklidir. 90dB’in üzerindeki sesler tehlikelidir.
Ses kirliliği aşağıdaki uygulamalarla önlenebilir:
•Otomobil kullanımını azaltacak önlemler alınmalıdır.
•Ev ve iş yerlerinde ses geçirmeyen camlar (ısıcam gibi) kullanılmalıdır.
•Eğlence yerleri vb. ortamlarda yüksek sesle müzik çalınması engellenmelidir.
•Gürültü yapan kuruluşlar, şehirlerin dışında kurulmalıdır.
Toprak Kirliliği nedir, sepepleri nelerdir
Canlılığın kaynağı sayılabilecek toprağın yapısına katılan ve doğalolmayan maddeler toprak kirliliğine neden olur. Böyle topraklardabitkiler yetişmez ve toprağı havalandırarak yarar sağlayan solucan vb.hayvanlar yaşayamaz duruma gelir. Topraktan bitkilere geçen kirleticimaddeler, besin zinciri yoluyla insana kadar ulaşır. Hastane atıklarıgibi mikroplu atıklar, hastalıkların yayılmasına neden olur.
Toprak kirliliğine neden olan başlıca etmenler:
•Ev, iş yeri, hastane ve sanayi atıkları
•Radyoaktif atıklar
•Hava kirliliği sonucu oluşan asit yağmurları
•Gereksiz yere ve aşırı miktarda yapay gübre, tarım ilacı vb. kullanılması
•Tarımda gereksiz ya da aşırı hormon kullanımı
•Suların kirlenmesi. Su kirliliği toprak kirliliğine neden olurken,toprak kirliliği de özellikle yer altı sularının kirlenmesine nedenolur.
Toprak kirliliğinin önlenmesi için aşağıdaki uygulamalar yapılmalıdır:
•Verimli tarım topraklarında yerleşim ve sanayi alanları kurulmamalı, yeşil alanlar artırılmalıdır.
•Ev ve sanayi atıkları, toprağa zarar vermeyecek şekilde toplanıp depolanmalı ve toplanmalıdır.
•Yapay gübre ve tarım ilaçlarının kullanılmasında yanlış uygulamalar önlenmelidir.
•Nükleer enerji kullanımı bilinçli şekilde yapılmalıdır
Kaynak: www.tekblogcu.com izni ile alınmıştır
Teknoloji
Öğrencilere Özel Çevre Kirliliği nedir, nedenleri nelerdir, Çevre Kirliliğine Neden Olan faktörler nelerdir, Kirlenme...
