M.Ö. 6. Yüzyıldan M.S. 11. Yüzyıla Kadar Türkiye

M.Ö. 6. Yüzyıldan M.S. 11. Yüzyıla Kadar Türkiye
Persler Medleri yıkarak tarih sahnesine çıktılar. Mezopo­tamya’daki II. Babil devletine son verdiler. Batı Anadolu’­daki Lidya devletine ve İyon şehir devletlerini egemenlik­lerine aldılar.Kafkasya’daki İskitleri yenilgiye uğrattılar.Ege denizi ile Karadeniz arasında yapılan Boğaz­lar ticaretini ele geçirmek için Yunanistan’daki Atina devletiyle savaştılar. Başarılı olamadılar. Bu sa­vaş­lardan biri olan Maraton Savaşı’nı kaybettiler.Perslerin egemenlik alanı doğuda Maveraünnehir’den ve Hindistan’dan başlayarak Trakya’ya ve Mısır’a kadar genişlemiştir. Bu toprakları kolay yönetebilmek için satraplık denilen vilayetler kur­muşlar ve buralara valiler atamışlardır. Ayrıca güçlü or­dular kurmuşlardır. Bunların yanı sıra tarihin ilk düzenli posta teşkilatını ve ilk istihbarat teşkilatını kurdular.İmparatorluğu kapsayan ticaret yollarına önem verdiler.
Ayrıca imparatorlukta sadece Pers parasının geçerli olmasına önem vermişlerdir.Zerdüşt dinine inanmışlardır. Bu dinde cennet ve cehennem anlayışları bulunmaktaydı. Ateş kutsal sa­yıl­mıştır. Persler önceleri çok tanrılı dine sahiptiler.Pers devletine Makedonya kralı Büyük İskender düzenlediği Asya seferinde son vermiştir.İskender İmparatorluğuMakedonyalı Büyük İskender kısa sürede çok büyük bir devlet kurmuş Hindistan a kadar ilerlemiştir. Anadolu Perslerden sonra İskender İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir. Helenistik DönemBüyük İskender’in Mısır ve Asya’ya yaptığı seferlerde Batı ve Doğu medeniyetlerinin buluşması, kaynaşması yaşandı. M.Ö. 330-30 yılları arasında 300 yıl süren bu karşılklı etkileşim dönemine Helenistik Dönem denir.
Büyük İskender’in ölümünden sonra bu devlet üç parçaya bölünmüştür. Bunlardan Selevkos Krallığı Anadolu’ya hâkim olmuş, daha sonra bu devlette yıkılmış ve Anadolu da küçük krallıklar oluşmuştur. Bu küçük krallıklar:Bitinya Krallığı Pontus krallığı Kapadokya krallığı Bergama krallığıRoma İmparatorluğuBergama Krallığı’na son veren Romalılar Anadolu’ya hâkim oldular. Romalılar döneminde Anadolu da önemli ilerlemeler oldu, şehirler gelişti, nüfus arttı, ticaret gelişti. Roma İmparatorluğu, Kavimler Göçü sonrasında Batı Roma ve Doğu Roma (Bizans) olmak üzere ikiye ayrıldı.Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans)Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra Anadolu, Doğu Roma İmparatorluğu’nun elinde kaldı. Anadolu uzun yıllar hâkim olan Doğu Roma / Bizans İmparatorluğu önce Malazgirt (1071) sonra İstanbul’un fethi (1453) ile tarih sahnesinden silindi ve Anadolu da Türk hâkimiyeti başladı.ESKİÇAĞLARDA TÜRKİYE’NİN ÇEVRESİNDEKİKÜLTÜR VE UYGARLIKLAR(İLKÇAĞ UYGARLIĞI)MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARISümerlerKonuştukları dilin filolojik yapısı ile bıraktıkları eserler Sümerlerin Orta Asya kökenli olduğunu ortaya koymuştur.Güney Mezopotamya’ya yerleşen Sümerler su­lama kanalları ve barajlar yaparak yaşadıkları toprağı ta­rıma elverişli hale getirmişlerdir.Tarihdeki ilk şehir devletlerini (siteleri) kurmuşlar­dır.Sümer kralları rahip kral özelliğini göstermişlerdir.Sümerler, Mezopotamya uygarlığının kurucusu ol­muşlardır. Başlıca buluşları şunlardır; yazı, tekerlek, 60 tabanlı sayı sistemi, çemberin 360° oluşu, tarihdeki ilk güneş ve ay takvimleri, yıldızların burçlara ayrılması. Ta­rihin ilk yazılı destanları olan Gılgamış ve Yaradılış des­tanlarını yazmışlar, damga ve silindir şeklindeki mühürleri ve çömlekçi çarkını icat etmişlerdir.Urgakina, rahiplerin sömürü­süne karşı tarihin ilk ihtilalini gerçekleştirdi ve bunun sonrasında tarihin ilk yazılı kanunlarını yaptı. Bu kanun­larda özel mülkiyeti koruyucu hükümlere yer verdi.Ziggurat adı verilen tapınaklar yaparak, bunları okul, depo ve rasathane olarak kullanmışlardır.Ekonomik yaşam tarıma dayanmıştır. İhtiyaç duy­dukları madenleri almak içinde dış ticaret yönelmiş­lerdir.Öldükten sonra yaşamın devamına inanmadıkla­rından mezarlara eşya koymamışlardır.Bir süre Akadların egemenliğinde yaşadılar. Egemenliklerini yeniden kazandıkları bu dönemde de Elamların saldırısıyla karşılaştılar ve bağımsızlıklarını kaybettiler. Elamlılar İran’ın güney batısı ile Mezopotamya’nın doğu­sunda kalan dağlık bölgede yaşamışlardır. Tarımsal top­raklara sahip olmak için Sümer ülkesini istila etmişlerdir.Elamlıların egemenliğine Asurlular son vermiştir.Akadlılar Sami kökenli kavimlerdendir. Tarihin bilinen ilk düzenli ordusunu kurarak Mezopotamya’da üstünlük sağladılar. Mezopotamya dışında toprak kazanarak tarihin ilk imparatorluğunu kurdular. Ancak bu imparatorluk kısa sürede dağıldı. Başlıca nedenleri, merkezi otoritenin tam olarak geliştirilememesi, iç isyanlar ve dış saldırılar. İran üzerinden gelen kavimlerin saldırısıyla Akad Devleti yı­kıldı.Akad dili Mezopotamya’nın yaygın bir kültür dili olmuştur. Asurlular Mezopotamya’nın Asur şehrinde yaşamışlardır. İlk zamanlarda ticarete önem vermişlerdir. Bu süreçte Ana­dolu’da koloniler kurmuşlardır. Kolonilerden en önemlisi Kayseri Kültepe’de kurulmuş olan Kaneş idi.Kaneş’te yapılan araştırmalar sonucu Anadolu’daki ilk yazılı belgeler bulunmuştur. Bu durum Anadolu’ya yazıyı Asurluların getirdiğini göstermiştir. Hititlerin yıkılmasından sonra Ön Asya’da güçlü bir devlet olarak ortaya çıkmışlardır. Doğu ve G.D. Anadoluyu, Suriye’yi, Filistin’i ve Mezopotamya’yı egemenliklerine almışlardır. Bu yerlerden ağır vergiler almışlardır.Çok tanrılı bir dinî yaşayışları vardır. Asur kral­ları tanrı kral olduklarını topluma kabul ettirmişlerdir.Kültürel çalışmalara önem vermişlerdir. Mezopo­tamya’nın Ninova şehrinde tarihin bilinen ilk kü­tüphane­sini kurdular.Med-Babil ittifakı Asur devletine son vermiştir. Babilliler Sami kökenli kavimlerdendir.En etkili oldukları dönem Hamurrabi dönemidir. Kral Hamurrabi iktidarını kurduğu orduya ve yaptığı ya­sa­lara dayandırmıştır. Böylece tarihin bilinen ilk monar­şik idaresini kurdu.Hamurrabi Mezopotamya’daki yasaları toplayarak konularına göre sistemli hale getirdi. Ayrıca yasalarında kısasa kısas özelliğine yer verdi.Hamurrabi’den sonraki süreçte devlet zayıfladı. Hititler bu devlete son verdi. Babilliler, Hititlerin yıkıl­ma­sından sonra Asur egemenliğine girdiler. Medlerle itti­fak yapa­rak Asur Devleti’ni yıktılar. İkinci kez devlet kur­dular. Mezopotamya’nın en son devleti olan II. Babil’e Persler son vermiştir.MISIR UYGARLIĞIUygarlık Nil deltası ile Nil nehri çevresinde geliş­miştir.Mısır uygarlığı daha çok Mısır’da yaşayanlarca geliştirilmiştir.Şehir devletlerinin birleşmesiyle ilk merkezi devlet kurulabilmiştir. Bu devlet dünya tarihindeki ilk merkezi devlettir.Devletin başında firavun adı verilen krallar bulu­nurdu. Firavunlar tanrı kraldı. Yetkileri sınırsızdı. Bu ne­denle devletin siyasi yapısı teoraktik monarşi idi.Firavunlar ülkeyi “nom” adı verilen vilayetlere bö­le­rek yönetmişlerdir ve buralara valiler atamışlardır. Amaç merkezi otoriteyi sağlamaktı.Ekonomi tarıma dayanmıştır. Vergiler tarım ürün­lerinden oluşmuştur.Ülke yönetiminde firavuna, vezir, asiller, rahip­ler, askerler ve kâtipler yardımcı olmuştur.Köylüler ile köleler, asillerin, rahiplerin ve askerle­rin topraklarında çalışmışlardır. Şehirliler ise ticaret ve sanatla uğraşmışlardır. Mısır’da yaşayanlar birden çok tanrıya inanmışlardır. En büyük tanrı güneş tanrısı idi. Ölümden sonra hayatın devamına inanmışlardır. Bu ina­nış şekli mumyacılıkta, eczacılıkta, tıpta, mimaride, re­simde ve heykelcilikte önemli gelişmeleri sağlamıştır. Not: Tıp bili­minin temel bilgileri Mısır’da ortaya kon­muştur.Aritmetik’te, Geometri’de ve Astroloji’de önemli ça­lışma-lar gerçekleştirmişlerdir.Hiyeroglif denilen yazının yanısıra hiyeratik ve demotik denilen yazı türlerini geliştirildi.Firavun IV. Amenofis zamanında “Aton” adı veri­len bir din ortaya çıkmıştır. Tek tanrılı bir dine benzeyen bu ina­nış, isyanlar nedeniyle Mısır’da yaygınlaşmıştır.Kuzey Suriye’nin verimli topraklarını almak için Hi­titliler Kadeş Savaşı’nı yapmışlardır. (M. Ö. 1280) Tarihin ilk büyük meydan savaşı sayılan bu savaşta taraflar bir­birlerine kesin üstünlük sağlayamamıştır. Daha sonra ta­raflar Kadeş Antlaşması’nı yapmışlardır. (M. Ö.1295) Bu antlaşma tarihin ilk yazılı antlaşmasıdır.DOĞU AKDENİZDE KURULAN DİĞER UYGARLIKLAREge UygarlıklarıEge adaları, Yunanistan, Makedonya, Trakya ve Anadolu’nun batı ve güneybatı kıyılarını içine alan bölgeye Ege Bölgesi denir. Ege uygarlıkları, Mezopotamya, Mısır ve Anadolu medeniyetlerinden etkilenmişler ve bu medeniyetleri kendi kültür unsurlarıyla birleştirerek gelişmiş bir medeniyet ortaya çıkarmışlardır.Girit UygarlığıEge medeniyetlerinin temelini oluşturmuşlardır.İlk denizciler Giritlilerdir.Mimaride gelişmişler, çok katlı saraylar yapmışlardır.Knossos adası bu medeniyetin ilk ortaya çıktığı yerdir.En parlak dönemlerini M.Ö. 16. ve 17. yüzyıllarda yaşamıştır.M.Ö. 1400’lerde Aka (Miken), M.Ö. 1200’de Dor istilasına uğramışlardır.Miken UygarlığıM.Ö. 2000’de Akalar tarafından Mora Yarımadası’nda kurulmuşlardır.Savaşçı bir toplumdur.Mora yarımadası, Yunanistan, Girit ve Kıbrıs’ı işgal etmişlerdir.Deniz ticaretinde gelişmişlerdir.En parlak dönemleri M.Ö. 13. ve 14. yüzyıllardır.Kral Agamemnon zam
anında boğazların hâkimiyeti için Truvalılarla savaşmışlardır.Truva Savaşı, boğazlar için yapılan ilk savaştır.Şatoları ve kuyu mezarları önemli eserleridir.Yunan UygarlığıM.Ö. 1200 yılında Dorlar tarafından kurulmuştur.“ Polis” denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Atina, Tebai, Korint, Sparta, Larissa gibi şehir devletleri vardır.Polislerin başında “Tiran” denilen krallar vardır.Denizcilikte ilerlemişler ve kolonicilik faaliyetlerinde bulunmuşlardır. (Yerleşme amacıyla gitmişlerdir.)Başta Zeus olmak üzere Olympos dağında oturan tanrıları adına düzenledikleri yarışmalar olimpiyatların temelini oluşturmuştur.Felsefede Aristo, Eflatun, edebiyatta Homeros (İlyada ve Odisse), tarihte, Tukitides önemli bilim adamlarıdır.Alfabe ve takvime katkıda bulunmuşlardır.Atina’da sınıf farklılıklarından doğan huzursuzlukları gidermek amacıyla yapılan Dragon, Solon ve Klistenes kanunları Atina’yı “demokrasinin beşiği” yapmıştır. Fenikeliler Sami kavimlerindendir. Bugünkü Lübnan’ın dağlık kıyı kesiminde yaşamışlardır. Bu bölgeden Suriye kıyıla­rına doğru yayılan Fenikeliler şehir devletleri kurdular. Yaşadıkları bölgenin tarıma ve hayvancılığa elverişli ol­maması nedeniyle balıkçılığa ve denizciliğe yönelmişler ve Akdeniz kıyılarında koloniler kurmuşlardır.Fenikeliler ürettikleri zeytinyağı, kereste, boya ve camdan oluşan ürünleri Akdeniz’in diğer bölgelerine satmışlardır.Fenikeliler Sümer çivi yazısı ile Mısır Hiyerog­lif ya­zısını örnek alarak tarihin ilk alfabesini icat ettiler.Not: Fenike alfabesini İyonlar ve Yunanlılar kul­lanmıştır. Daha sonra Romalılar Yunanlılardan aldıkları alfabeyi Latin alfabe­sine dönüştürmüşlerdir.Mısır ve Mezopotamya ile ilgili teknik gelişmeleri ticari faaliyetler yoluyla Akdeniz’in diğer kavimlerine ta­nıtmışlardır.Fenike koloni hareketi zamanla İyon ve Yunan koloni hareketi karşısında gerilemiştir. Çünkü İyonlar ve Yunanlılar kolonileri yeni bir vatan kabul etmişler ve bu doğrultuda etkili politikalar izlemişlerdir. İbraniler Sami kavimlerindendir. Hz. Davut döneminde Filistin’deki Kudüs şehrini kurarak devletlerinin temelini atmış oldular.Hz. Süleyman zamanında ticarete önem vererek zenginleşmişlerdir. Daha sonra devlet iç çatışmalarla İsrail ve Yahudi devleti olarak ikiye ayrılmıştır. Bunlar da dış saldırılarla yıkılmıştır.Tarihin ilk tek tanrılı dini olan “Musevilik” İbrani­lere aittir. İbraniler bu dinin yalnızca kendi kavimle­rine gön­derildiğini söylemişler ve kendilerinin üstün ol­duğunu belirtmişlerdir. Bu durum Museviliğin, Hristiyanlık ve İslamiyet gibi yaygın bir din olmasını önlemiştir.
Bu içerik internet kaynaklarından yararlanılarak sitemize eklenilmiştir