Kanın bir diğer önemli elemanı da trombositlerdir Trombositler, bir yaralanma durumunda yaralanan bölgeyi ilk tamir etme ve bu bölgede pıhtı oluşması için bir dizi olayı başlatma görevini üstlenmiş olan hücrelerdir Trombositlerin kan içindeki yaşam süreleri 7-9 gündür Dolaşımdaki toplam hacimleri ise son derece küçüktür Bir insanda bulunan trombositler, ancak bir çay kaşığını doldurabilecek orandadır56
Trombositler aslında gerçek hücreler değildirler Renksiz ve çekirdeksizdirler Bunun nedeni, kemik iliğinin büyük hücrelerinden kopan parçalardan oluşmalarıdır Ve varlıklarının en önemli nedeni, kanın pıhtılaşması için gerekli olan ilk aşamayı oluşturmaktır Bu hücreler, pıhtılaşma özelliklerinden dolayı çoğunlukla farkına varılmayan ve günde yüzlercesi görülen damarlardaki yırtıkların kapatılması görevi için son derece önemlidirler57
Bedenimizde bir yara açıldığında pıhtılaşma elemanları hemen iş başındadır Yaranın açılmasından 15-20 saniye sonra pıhtılaşma işlemi başlamıştır Bu mekanizmadaki her elemanın görevi hayati olur Devreden tek bir tanesini çıkarmak mümkün değildir Kanın pıhtılaşma sistemi, indirgenemez komplekslik sisteminin en önemli delillerinden biridir
Trombositler, kemik iliği hücrelerinden kopup ayrıldıktan ve kan dolaşımına katıldıktan sonra “trombosit” adını alırlar Genel olarak en önemli özellikleri bir yere yapışma eğiliminde olmalarıdır Fakat yaratılışlarındaki üstünlüğün açık bir kanıtı olarak trombositler kan damarlarının içini döşeyen normal endotel hücrelerine yapışmazlar Eğer yapışsalardı, kan damarlarının içinde birikecek, yani damar içinde pıhtılaşacak ve bu da damarın tıkanmasına neden olacaktı Kalbe veya beyne giden tek bir damarın tıkanması ise çoğu zaman ölüm nedeni olabilmektedir
Bu hücrelerin yapışkanlık özellikleri, ancak damarın içindeki söz konusu endotel doku herhangi bir şekilde zarar gördüğünde ortaya çıkar Endotel hücreler zarar gördüğünde bu yapının altındaki protein yapı yani kollajen açığa çıkar Kollajen yapı, trombosit için bu damarı kaplayan hücrelerden farklı bir yapıdır, o nedenle yapışkanlık özelliği hemen ön plana çıkar
Yaranın açılmasından sonraki 15-20 saniye içinde pıhtılaşma işlemi başlamıştır Bu bölgeye ulaşan trombositler, içerdikleri maddeleri bu ortama bırakırlar Ortama bırakılan maddelerden biri olan ADP, trombositlerin yapısında bazı değişikliklerin meydana gelmesine neden olur Trombositler şişmeye başlar, düzensiz bir şekil alırlar ve yüzeylerinden sayısız çıkıntı uzanır Yapışkanlık özellikleri çok daha fazla artmıştır Trombositlerde meydana gelen bu değişiklik önemlidir, çünkü plazma içinde başıboş dolaşan diğer trombosit hücreleri, bu değişikliği fark ettiklerinde değişim geçirmiş olan trombositlerin yanına giderek onlara bağlanırlar Ortama bırakılan ADP, diğer trombositlere durumu haber veren bir habercidir
Bu olay son derece hızlı bir şekilde gelişir ve damar içinde açılmış olan bu yara, trombositlerin söz konusu iş birliği nedeniyle kısa bir süre içinde tıkanır Artık detaylı bir pıhtılaşma için zemin oluşturulmuştur Eğer damarda meydana gelen yırtık küçükse, trombosit tıkacı tek başına kan kaybını hemen durdurabilir58
İşlem, bu kadarla sınırlı değildir Damar duvarlarını oluşturan endotel hücreler, böyle bir acil durum söz konusu olduğunda, von Willebrand faktörü (VWF) adı verilen bir protein salgılarlar Bu protein trombositlerin hasarlı damar duvarına tutunmalarını kolaylaştırır ve onların kaza yerini görüp geçmemelerini sağlar VWF önce hasarlı bölgeyi oluşturan kollajene bağlanır Trombositin kollajene bağlanmasını da bu şekilde sağlar Bu durumda, endotel hücrelerin de son derece akıllı davrandıklarının, kendilerinden tamamen farklı bir yapı olan kollajen yapıyı tanıdıklarının ve trombositlere yardımcı olmak için plan yaptıklarının iddia edilmesi gerekmektedir Oysa bunlar yalnızca birer hücredir
Kimya bilgileri veya yapışmayı kolaylaştıracak bir protein üretmek için laboratuvarları yoktur Zararı tespit edecek, buna karşı tedbir geliştirecek ve bu tedbir ile hayat kurtaracak bir bilinçleri yoktur Bu hücreler, yeryüzündeki tüm insanlarda, aynı görevi yerine getirmek için hazır bulunmaktadırlar Bu üstün tasarımlı hücreler ne bir insan aklının ne de hayali evrim sürecinin bir eseri olabilirler Bunlar ancak, yarattığı herşeye bir düzen, intizam ve kusursuzluk veren Allah’ın eserleridir Allah, varlığı mevcudatın bütün ihtiyaçlarına yeten (Kafi), kuşatan (Muhit) ve istediğini istediği gibi yapmaya gücü yeten (Kadir)’dir Ancak Kendisi’ne şükredilen, bütün varlığın diliyle yegane övülen (Hamid)’dir O, örneksiz olarak yaratan (Bedi)’dir Kuran’da bu gerçek şu şekilde belirtilir:
Gökleri ve yeri (bir örnek edinmeksizin) yaratandır O, bir işin olmasına karar verirse, ona yalnızca “OL” der, o da hemen oluverir (Bakara Suresi, 117)
Trombositler, pıhtılaşma mekanizmasının en önemli elemanlarından bir tanesidir Vücutta hasarın oluşmasının ardından trombositlerin yapısında mucizevi ve son derece gerekli birtakım değişiklikler olur Devreye giren çeşitli enzim ve proteinlerle meydana gelen ilk tıkaç, oldukça hayatidir Bu mekanizmayı oluşturan elemanların tek bir tanesini devreden çıkarmak mümkün değildir
Tüm pıhtılaşma işleminin başlangıcı olan trombositlerin görevlerine geri döndüğümüzde, bu özel hücrelerin sahip oldukları bu kapatıcı özelliğin beden için son derece önemli bir ilk aşama olduğunu görürüz Bu mekanizmadaki her elemanın görevi hayatidir Devreden tek bir tanesini çıkarmamız mümkün değildir Örneğin trombositlerin yapışmasını kolaylaştırmaya yarayan yukarıda bahsettiğimiz protein VWF’nin eksikliği ya da bozukluğu pıhtılaşma sisteminin tamamen bozulmasına neden olmaktadır Pıhtılaşma sistemindeki bozukluklar ise, tedavisi henüz günümüzde belirli şartlar dahilinde yapılabilen hatta kimi zaman başa çıkılamayan önemli hastalıkların sebebidir
Bu mucizevi varlıklar, son derece önemli özelliklere sahiptirler Sadece birer hücre parçasından oluşan bu kurtarıcılar, kendi içlerinde kasılma ve büzülmeyi sağlayan özel bir proteini, kontraktil proteinlerini de içlerinde barındırırlar Bu proteinler, yara üzerinde trombositlerin meydana getirdiği tıkacı daha kuvvetli hale getirmeye yaramaktadırlar59 Trombositlerin görevleri, oluşturdukları ilk pıhtı ile sona ermemektedir Gerçek pıhtı oluştuktan sonra görevleri farklı şekillerde devam eder Bu konu “Kanın Pıhtılaşması” bölümünde detaylı olarak incelenecektir
Trombositlerin bu üstün çabası sürerken, vücut da kendi içinde çeşitli tedbirler alır Yaranın açıldığı damar duvarındaki düz kaslar kasılmaya başlarlar Buradaki amaç, yaranın oluştuğu bölgeye doğru giden kan miktarını ve kan basıncını azaltmaktır Böylelikle trombositler iş başındayken bölgeye, oluşan pıhtıyı bozacak fazlalıkta kan gitmemiş olur ve beden fazla kan kaybetmez
Meydana gelen en küçük bir çizikte bile vücudunuzdaki her damar, bu akılcı tedbiri mutlaka almaktadır Ancak siz bunun farkında bile olmazsınız, hatta kimi zaman elinizdeki bu küçük çiziğe dikkat bile etmezsiniz Oysa o an, o bölgede hummalı bir çalışma vardır Farkına bile varmadığınız bu küçük çizik ile uğraşmanız, oradan sızan kanı sizin durdurmaya çalışmanız gerekmez Zaten isteseniz de bu sürekli akışı durduramazsınız Kanın pıhtılaşmasında görevlendirimiş akıllı hücreleriniz ise, mükemmel organizasyonları ile gereken her önlemi sizin için almaktadırlar
Bütün bu işlemler olurken, vücudunuz için şimdiye kadar belki de hiç düşünmediğiniz bir tehlike başgösterir Trombositler birbirlerine yapışmakta ve oluşan yarayı kapatmaktadırlar Ama bu yapışmanın bu bölgeden dışarıya taşma ve milimetrik çaplara sahip damarı tıkama olasılığı da vardır Yaranın oluştuğu yerde bu tehlikenin önlenmesi şarttır Elbette ki bu mükemmel sistem içinde bu soruna karşı da bir tedbir alınmıştır Damar duvarı bu tehlikeye karşı özel bir protein (prostasiklin) sentezler Bu özel protein trombosit tıkacının sadece ilgili yerde olmasını ve işi bitince durmasını sağlar60
Trombositler sadece birer hücredir İnsanın ölümüne neden olabilecek hayati bir hatayı yapmamaları, bu hücrelere ait bir özellik değildir şüphesiz Bütün bu koordinasyonu ve organizasyonu hücrelerin gerçekleştirdiğine inanmak akla ve mantığa aykırıdır Bedenimizdeki bu muhteşem düzende Allah’ın mutlak varlığı ve kontrolü çok açıkça görülmektedir Allah yarattığı herşeyi en kusursuz yapan, üstün güç sahibi olandır
Bir yerinizi yaraladığınızda pıhtılaşma için görevlendirilmiş 40 kadar madde harekete geçer Birkaç saniye sonra vücuttaki tüm sinirler ve tamir sistemleri uyarılmıştır Allah’ın bedenimizde yarattığı müthiş kontrol mekanizması bir kez daha karşımızdadır
Bir kaba bir miktar sıvı koyun ve kabın altından bir delik açın Sıvı, her ne olursa olsun, mutlaka kabın altındaki bu delikten dökülmeye başlayacak ve kabın tamamı boşalana kadar da dökülmeye devam edecektir Bu sıvıyı durdurabilmeniz için deliği bir şekilde kapatmanız gerekir Aksi takdirde durdurmanız imkansızdır Yeryüzünde, bir ağ örerek, açılan deliği kendi kendine kapatabilen tek sıvı “kan”dır İşin daha da mucizevi yanı, bunu yapan kanın, müthiş bir hızla hareket halinde oluşudur
Bir yerinizi yaraladığınızda, yaralanan yerde gerçekleşen işlemlerin farkında bile olmazsınız Oradan akan kanın bir süre sonra duracağından ve birkaç hafta içinde yaranın tamamen kapanıp ortadan kaybolacağından eminsinizdir Kanamanın durması ve yaranın kapanması için sizin pek bir şey yapmanıza gerek yoktur Zaten kan eğer bunu kendi kendine yapmazsa, bu akışı durdurup yaranın kapanmasını sağlayacak bir yolunuz da yoktur Ne yaparsanız yapın, kanın bu sürekli akışını engelleyemezsiniz Bunu yapmak için ancak, kanı pıhtılaştıran faktörlere ihtiyacınız vardır Peki nedir bu faktörler?
Kanda ve dokularda pıhtılaşmanın meydana gelmesini sağlayan 40′dan fazla madde bulunur Bunların bir kısmı pıhtılaşmayı başlatır, bir kısmı hızlandırır, bir kısmı da pıhtılaşmayı sona erdirir Bedende pıhtılaşma, pıhtılaşmayı hızlandıran faktörler ile pıhtılaşmayı engelleyen faktörler arasındaki dengeye bağlıdır Normal şartlarda pıhtılaşmayı engelleyen faktörlerin hızlandıranlardan daha çok olması gerekmektedir Böylelikle bedende kontrolsüz bir pıhtılaşma durumu söz konusu olmaz Hızlandırıcı faktörün engelleyici faktörden daha fazla olduğu tek an, bir damarın zedelenme anıdır62
Damar zedelendiğinde vücutta oldukça yoğun bir hareketlenme başlar Birkaç saniye sonra vücuttaki tüm sinirler ve tamir sistemleri uyarılmıştır Pıhtılaşma mekanizmaları, daha önce trombositler konusunda incelediğimiz gibi, kaybedilen kan miktarını azaltmıştır Yaranın bulunduğu yerde salgılanan kimyevi maddeler herhangi bir enfeksiyona karşı akyuvarları harekete geçirmiştir Eğer oluşan yara çok büyükse, alarma geçen beyin ve iç salgı bezleri, kana kimyevi madde ve hormon ordusu salgılayarak dengesi bozulan vücudun faaliyetlerini düzenlemeye çalışırlar Bu, Allah’ın bedende yarattığı olağanüstü bir kontrol mekanizmasıdır
Vücutta kanamanın durması son derece önemlidir Eğer kanama durdurulamazsa, beyin, böbrekler gibi hayati organlar kan basıncının düşmesi ve sıvı miktarının azalması nedeniyle zarar görecektir Ancak bir damar zedelendiğinde bu olağanüstü pıhtılaşma ağını oluşturan faktörler hemen görev başındadır
Ağır tahribatlarda büyük önlemler alınması ve açılan yarada pıhtılaşma işleminin hemen başlaması gerekmektedir Bunu sağlamak için olağanüstü hızda bir iletişim sistemi şarttır Sinirlerin beyne, tahribatın sınırları hakkında bilgi göndermesinin ardından sadece 50 milisaniye geçmiştir Bu, gerçekten de baş döndürücü bir hızdır Kişi, belki de, henüz bedeninde bir yara açıldığının bile farkında değildir
Eğer kanama durdurulmazsa, vücuttaki kan basıncının düşmesi ve sıvı miktarının azalması başta beyin olmak üzere tüm vücut organlarına zarar verecektir Kan kaybı nedeniyle beyin fonksiyonları durduğunda önce baygınlık, yaklaşık 30 saniye içinde de şuur kaybı meydana gelir Ardından normal bir kan basıncı ile çalışabilen böbrekler, kan basıncının düşmesi sonucunda işlevlerini yerine getirememeye başlarlar İşte bu nedenle kanamanın hemen durması çok önemlidir
İlk önlemler ise hayatidir Damarın kesilmesinden sonraki iki saniye içinde damarın duvarı ani bir spazm ile yani bir refleks hareketi ile kasılır Kalın duvarlara sahip olan atardamar ise başka bir önlem alır ve otomatik olarak kapanarak vücuda kan akışını en aza indirmeye başlar Damarda kanama ne kadar fazlaysa, spazm da o kadar çok olur Söz konusu refleks hareketi 20-30 dakika kadar sürebilir Bu önlemin ardından trombositler devreye girerler Kanama çok yoğun ise 10-15 saniye içinde, kanama yoğun değilse 1 veya 2 dakika içinde trombosit pıhtısı meydana gelir ve kan akışı büyük ölçüde durdurulur63
Artık yaranın tamamen kapanması ve vücut fonksiyonlarının eskisi gibi devam etmesi gerekmektedir Bu nedenle artık devreye pıhtılaşma mekanizması girer
Bu içerik internet kaynaklarından yararlanılarak sitemize eklenmiştir
Ekleyen: Mert
Editörün Seçtikleri
POPÜLER MESAJLAR
