Uyak (Kafiye), mısra sonlarındaki yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı kelimelerin, eklerin benzerliğine denir.
1- Yarım Kafiye:
– Tek ses benzeşmesine dayanan kafiyeye yarım kafiye denir.
– Genellikle Halk Edebiyatında kullanılır.
Benim çektiğimi kim çeker
Gözlerinden kanlı yaş döker
Bulanık bulanık akar
Dağların seliyim şimdi
(”-er“: Redif | “-k“: Yarım Kafiye)
2- Tam Kafiye:
– İki ses benzeşmesine dayanan kafiyeye tam kafiye denilir.
Orhan zamanından kalma bir duvar
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar
(”-ar“: Tam Kafiye)
Zamanla nasıl değişiyor insan
Hangi resmime baksam ben değilim
Nerde o günler, o şevk, o heyecan
Bu güler yüzlü adam ben değilim
Yalandır kaygısız olduğum, yalan
(”-an“: Tam Kafiye | “-ben değilim“: Redif | “-am“: Tam Kafiye)
Not: Dilimize yabancı dillerden geçmiş “â, î, û” gibi uzun sesler iki ses değerine sahiptirler. Dizeler arasında sadece bu seslerden oluşan bir benzeşme varsa bu tam kafiyedir.
3- Zengin Kafiye:
– İkiden fazla sesin benzeşmesiyle oluşan kafiyeye denir.
– Daha çok Divan şiirinde kullanılır.Çok sürse ayrılık, aradan geçse çok sene
Biz sende olamazsak bile sen bizdesin gene(”-ene“: Zengin Kafiye)Bin bahçeli beldemizi yâd ellere bıraktık
Gölgesinde barınacak tek ağacım yok artık(”-tık“: Zengin Kafiye)
4- Tunç Kafiye
– Kafiyedeki kelimelerden birinin, diğerini içinde aynen bulunması yani tekrar edilmesiyle oluşan kafiyeler tunç kafiye denir.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım
(”-aşarım“: Tunç Kafiye)
Bursa’da bir eski cami avlusu
Mermer şadırvanda şakırdayan su
(”-su“: Tunç Kafiye)
Bir eşek var idi zâif u nizâr
Yük elinden katı şikeste vü zâr
(”-zâr“: Tunç Kafiye)
5- Cinaslı Kafiye
– Yazılışları ve okunuşları aynı anlamı farklı olan kelimelerle yapılan kafiyeye cinaslı kafiye denir.
– Cinaslı kelimeler daha çok manilerde kafiye olarak kullanılır.
Niçin kondun a bülbül
Kapımdaki asmaya
Ben yârimden vazgeçmem
Götürseler asmaya
(”-asmaya“: Cinaslı Kafiye)
Kararmış kara gözler
Dermanım kara gözler
Gemim deryada kaldı
Yelkenim kara gözler
(”-kara gözler“: Cinaslı Kafiye
Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç
Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç
(”-geç“: Cinaslı Kafiye)
Redif:
– Şiirde kafiyeden sonra gelen yapı ve anlam bakımından benzerlik taşıyan eklere, kelimelere veya kelime gruplarına redif denir.
– Halk şiirimizde redife kafiyeden daha çok önem verilmiştir.
– Redif kelimesinin sözlük anlamı “arkadan gelen”dir.
Aşk bir şem-i ilahîdir benim pervânesi -si: Redif
Şevk bir zincirdir gönlüm ânın divânesi -vâne: Zengin kafiye
Efendimsin cihânda itibârım varsa sendendir – ım varsa sendendir: Redif
Meyân-ı âşıkânda iştihârım varsa sendendir -âr(aar olduğundan): Zengin Kafiye Şeyh Galib
Bizim elde bahar olur, yaz olur – olur : Redif
Göller dolu ördek olur, kaz olur – az: Tam Kafiye
Sevgi arasında yüz bin naz olur
Suçumu bağışla, ben sana kurban
Bu içerik internet kaynaklarından yararlanılarak sitemize eklenmiştir
Ekleyen: Mert
Editörün Seçtikleri
POPÜLER MESAJLAR
